همانطور که در یادداشت‌های پیشین اشاره کردیم موضوع طرح‌های شهری اهمیت بسیار زیادی در حل بسیاری از اختلافات قضائی دارد و از سوی دیگر بررسی این طرح‌ها از وظایف کارشناس رسمی دادگستری معماری و شهرسازی هم محسوب می‌شود به همین دلیل در این یادداشت برآنیم تا انواع طرح‌های شهری را بررسی نمائیم.
طرح‌های شهری به منظور تفکیک اراضی مختلف برای مدیریت بهتر منابع جهت توسعه شهر‌ها ایجاد ایجاد شده است. این طرح‌ها به طور کلی حداقل در 5 دسته بندی جای می‌گیرند.
طرح جامع شهری
یک چشم انداز بلند مدت در خصوص تفکیک اراضی مختلف به کاربری‌های متفاوت مانند مسکونی، اداری، آموزشی، تفریحی، بهداشتی و غیره است در واقع در این طرح‌ها که عمدتا ابتدا به صورت عکسبرداری و نقشه برداری صورت می‌گیرد، مناطق مختلف از لحاظ جمعیت و تراکم شهری و وضعیت عبور و مرور مشخص می‌شود سپس کارشناسان به دسته بندی و منطقه بندی می‌پردازند و با توجه به نیاز‌های هر منطقه کاربری‌ها را مشخص می‌کنند و محدودیت‌هایی را بر ساخت و ساز در مناطق مختلف اعمال می‌نمایند.
در طرح‌های جامع شهری به منظور مدیریت بهتر شهر و توسعه همه جانبه راه‌ها و زیر ساخت‌ها، تونل‌ها و همچنین مراقبت از ابنیه تاریخی و همچنین محیط زیست و مناطقی که آب و هوای مناسبی دارند و یا مناطقی که تراکم جمعیت بسیار بالاست برنامه ریزی‌های صورت می‌گیرد. در صورتی که این برنامه‌ها به درستی تدوین و اجرا شود می‌توان امیدوار بود که برخی از نابرابری‌های شهری بهبود یابد و در کنار آن شاهد توسعه همه جانبه شهر‌ها باشیم. کارشناس دادگستری معماری و شهرسازی در صورت بروز اختلاف بین کارشناسان و کارفرمایان و یا بعضی از نهاد‌ها می‌تواند در خصوص این طرح‌ها نیز اظهار نظر نماید.
طرح تفصیلی
مکمل طرح جامع شهری است. هر چه در طرح‌های جامع شهری کلیات مطرح می‌شود در این طرح از جزئیات بحث می‌کند. در این طرح منطقه‌ها به صورت مشخص تری مورد بررسی قرار می‌گیرند و اطلاعات املاک مختلف بررسی جمع آوری می‌شود و کاربری آن‌ها مورد ارزیابی و نهایتا ثبت می‌شود. اراضی مختلف با کاربری عمومی، تجاری و مسکونی و غیره مشخص می‌شود و طرح‌هایی جهت ساخت و ساز در هر منطقه مشخص می‌گردد.
طرح بهسازی و نوسازی
از نظر کارشناس رسمی معماری و شهرسازی این طرح، یکی از پر اهمیت ترین طرح‌های شهری جهت ایجاد تعادل و از بین بردن نابرابری و مقاوم سازی مناطق مختلف در برابر سیل و زلزله و غیره است. بافت‌های فرسوده جدای از این که در برابر بلایای طبیعی بسیار نامقاوم هستند باعث ایجاد شرایط نامناسب بهداشتی هم شده‌اند. در این طرح‌ها جهت اجرای عدالت در توزیع امکانات دولت و نهاد‌های ذی ربط مناطقی که دارای بافت فرسوده هستند را شناسایی و اقدام به نوسازی یا بهسازی می‌کند. بعضی از این بافت‌ها مانند مدارس، پل‌ها، راه‌ها و غیره در حیطه اختیار دولت هستند و تعدادی دیگر مانند مناطق مسکونی یا بازار‌ها در اختیار عموم مردم. به همین دلیل تعاملاتی بین مردم و دولت ایجاد می‌شود که معمولا دولت با اعطای وام و تسهیلات اقدام به بهسازی و نوسازی می‌کند و در طرح‌های مشترک هم بسیاری از زمین‌ها و منازل خریداری و بازسازی می‌شوند و یا ممکن است کاربری آن‌ها تغییر کند.
طرح تفصیلی موضوعی
این طرح‌های شهری به صورت مشخص به موضوعات و موارد خاص می‌پردازد. این طرح به منظور حفظ و نگهداری از برخی مناطق مانند ابینه تاریخی و یا گسترش فضای سبز در یک منطقه و یا جلوگیری از فعالیت برخی کارگاه‌ها و یا کارخانه‌هاست.
در کنار این طرح‌ها می‌توان به طرح شهر‌های جدید، طرح تفصیلی موضعی، طرح شهرک‌ها، حمل و نقل شهری، طرح آماده سازی زمین، طرح جزئیات شهری و طرح‌های صنعتی و معماری و مورادی از این قبیل هم اشاره کرد.
کارشناس معماری و شهرسازی با توجه به تخصصی که دارد در خصوص هر یک از این طرح‌ها به اظهار نظر می‌پردازد و در صورتی که اجرای این طرح‌ها با مشکلاتی روبرو شود و یا اختلافی در اجرای آن وجود داشته باشد و یا حتی این طرح‌ها با ساخت و ساز افراد دچار تداخل باشد، کارشناس مذکور آماده حل اختلافات و مشکلات می‌باشد.
