نمایش و تصویر از عوارض مصنوعی و طبیعی زمین منجر به گردآوری نقشه میشود و همچنین نقشه بردار با بکارگیری تجهیزات نقشه برداری، موقعیت عوارض مصنوعی و طبیعی سطح زمین را مشخص می نماید و با محاسبه ی آن ها، آن را گردآوری می کند. نقشه ای که با استفاده از ابزارها و تجهیزات اندازه گیری زمینی به همراه عملیات میدانی، تنظیم گردد نقشه برداری زمین، نامگذاری می شود.
این امکان وجود دارد که با بکارگیری از این متد زوایا، اختلاف ارتفاع، طول ها و شکل و ابعاد عارض را اندازه گیری و تعیین کرد و با استفاده از آن ها نقشه ی مورد نظر را طراحی نمود. برای این کار ابزارهای مختلفی بکار گرفته میشود، پس برای آشنایی با این ابزارها تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
ترازیاب یا نیوو
: یکی از رایج ترین و مهم ترین تجهیزات نقشه برداری زمین، ترازیاب نام دارد که این وسیله به صورت دوربینی بر روی یک سه پایه نصب شده. این دوربین به همراه یک خط کش بلند یا شاخص در هنگام کار بکار گرفته می شود. اصلی ترین کارایی این وسیله اندازه گیری و به دست آوردن اختلاف ارتفاع بین دو نقطه و اندازه گیری خطوط افقی و عمودی می باشد. علاوه بر این، موارد کاربردی این وسیله هنگام اندازه گیری نقطه ای در ارتفاعات مختلف است.
این وسیله دارای سه نوع مختلف است که شامل ساده، با پیچ حرکت ارتفاعی، اتوماتیک می شود
میخ های نقشه برداری:
این میخ ها به دو شکل آهنی و چوبی در بازار عرضه می گردد که عموما کارایی میخ های چوبی در زمین های خاکی و کارایی میخ های آهنی در زمین های سفت و سخت تر و سنگی است. اصلی ترین و کلیدی ترین کارایی این میخ ها تعیین نمودن نقاط مدنظر هنگام کار نقشه برداری زمین است بنابراین این میخ ها در نقاط مد نظر میخکوبی خواهد شد. البته اگر می خواهید این نقاط در مدت زمان طولانی تری بدون تغییر و مشهود بماند می توانید به جای این میخ ها از مکعب های بتنی یا همان بنچ مارک ها استفاد کنید.
زاویه یاب یا تئودولیت :
از دیگر پرکاربردترین تجهیزات نقشه برداری زمین تئودولیت یا زاویه یاب نام دارد. مهم ترین ویژگی این دستگاه این است که از بخش ها و قسمت های مختلفی تشکیل گردیده که هر کدام از آن ها با توجه به کارایی که دارند در زمان لازم مورد استفاده قرار می گیرند. از مهم ترین قسمت های این دستگاه نقشه برداری، دوربین می باشد که دور یک محور افقی در چرخش است. قسمت دیگری از این دستگاه آلیداد نام دارد که متشکل از یک قسمت افقی و دو شاخه ی عمودی می باشد.
سومین قسمت این دستگاه، یک دایره ی مندرج می باشد که وظیفه ی آن به گردش درآوردن آلیداد با توجه به داده ها و مشخصات روی ﺁن می باشد. پایه از دیگر قسمت های این دستگاه است که وظیفه ی آن نگهداری دوربین و سایر قسمت های دستگاه می باشد.
حال در اینجا باید نحوه کار با این دستگاه را یادآور شویم. کارایی این دستگاه هم به این صورت است که دستگاه باید به گونه ای روی پایه قرار گرفته شود که بدون کوچکترین لرزش و به آرامی روی پایه در حرکت باشد. همچنین تقسیمات افقی دایره ی دستگاه باید کاملا منطبق بر محورهای قائم دستگاه باشد. در واقع تمام محورهای دیدگانی دستگاه باید بر محور افقی عمود است. به طور کلی از تئودولیت برای اندازه گیری زوایا استفاده می گردد.
شاخص یا متر نواری:
یکی دیگر از ابزارهای نقشه برداری زمین، شاخص می باشد. شاخص ها، نوارهای فلزی و پارچه ای در اندازه های 10 متری، ۲۰ متری، ۳۰ متری، ۵۰ متری و ۱۰۰ متری در بازارها عرضه میشوند. که عموما اندازه ی روی آن به صورت سانتی متر درج گردیده. به همین جهت با استفاده از آن ها می توان، ابعاد و اندازه های مورد نظر را به صورت دقیق محاسبه کرد.
ژالن:
اگر بخواهیم تجهیزات پرکاربرد در حوزه نقشه برداری زمین را به شما برای اندازه گیری و به دست آوردن اختلاف ارتفاعات زمین، معرفی کنیم آن ابزار ژالن نام دارد. این وسیله یک میله ی فلزی و یا چوبی می باشد که روی آن به منظور اندازه گیری دقیق ارتفاع با دو رنگ، اندازه گیری میشود. اگر جنس این میله ها فلزی باشند به صورت لوله هایی طراحی می شوند که داخل هم فرو می روند و می توانیم طول آن ها را تا 2 متر افزایش دهیم. از دیگر مزیت این وسیله این می باشد که اگر بخواهید در شب و تاریکی، ارتفاعی را اندازه گیری کنید می توانید از پروژکتور ژالن استفاده نمایید.
و دو ترازه موجود می باشد و مورد استفاده قرار می گیرد. اگر از طریق ترازیاب به سطح زمن نگاه کنید نقاط عمودی و افقی ممتدی را می توانید مشاهده کنید که این نقاط برای مشخص کردن خطوط مستقیم افقی و عمودی طراحی شده اند. در بین انواع ترازیاب ها، ترازیاب اتوماتیک، بهترین نوع ترازیاب است چرا که با آن می توان می توان هر نوع خطوطی را به صورت خودکار، تراز نگه داشت.
نحوه ی استفاده از نیوو یا ترازیاب به این صورت است که ابتدا شاخص روی نقطه ی اول قرار داده میشود و سپس با استفاده از دوربین، عدد روی شاخص خوانده می شود. سپس شاخص را روی نقطه ی دوم قرار می دهیم و مجددا این کار تکرار میشود. تفاضل بین این دو عدد خوانده شده، اختلاف ارتفاع بین دو نقطه را نمایش خواهد داد.
جی پی اس یا گیرنده ی مولتی فرکانس :
از دیگر رایج ترین و معروف ترین دستگاه های نقشه براری زمین که امروزه به وفور از آن استفاده می گردد جی پی اس یا گیرنده ی مولتی فرکانس نام دارد. از این دستگاه می توان برای بررسی موقعیت هر نقطه ای بر روی زمین استفاده کرد. مهم ترین مزیت این دستگاه نقشه برداری زمین این است که اصلا ساختارآن پیچیده ای نمی باشد. فقط لازم است آن را روی دوربین تصویربرداری نصب نمود و سپس موقعیت هر نقطه ای روی زمین که مد نظرتان است را تعیین نمایید.
این تجهیزات با استفاده از سیستم های ماهواره ای می توانند موقعیت جغرافیایی و طول و عرض هر نقطه ای را بر روی زمین مشخص نمایند. علاوه بر موارد گفته شده این دستگاه ها قابلیت اندازه گیری و مشخص کردن ارتفاعی تا یک نقطه ی مشخص را دارند.
توتال استیشن های مجهز به امواج نوری:
این دستگاه ها با بهره گیری از امواج نوری، فاصله ها را اندازه گیری می نماید. این دستگاه ها تا برد 3 کیلومتر، کاربردی هستند و قابلیت دید در شب را دارند.
دستگاه های مجهز به امواج مادون قرمز:
این دستگاه ها به کمک امواج مادون قرمز، فاصله ها را اندازه گیری می نماید. قیمت این دستگاه های اندازه گیری کمتر از سایر دستگاه ها می باشد. همچنین به نسبت وزن آن نسبت به سایر دستگاه های نام برده شده سبک تر است. به همین دلیل به راحتی می توان، تئودولیت ها را بر روی آن ها نصب کرد.
دستگاه های مجهز به مایکروویو:
این نوع دستگاه ها با استفاده از امواج رادیویی با فرکانس های بسیار بالا کار می کنند.
وجود تنوع دستگاه توتال استیشن منجر به این اصل شد که این دستگاه از کاربردهای مختلفی برخوردار شود که از جمله ی آن می توان به اندازه گیری فاصله ی دو نقطه، اندازه گیری زوایای مختلف، پردازش داده ها، نمایش اعداد به همراه جزئیات کامل نقاط و همچنین ذخیره کردن تمامی داده ها در یک دفترچه ی الکتریکی اشاره کرد.
علاوه بر این، دستگاه توتال استیشن متشکل از قسمت های مختلفی می باشد که از مهم ترین قسمت های این تجهیزات نقشه برداری زمین می توان به موارد زیر اشاره نمود:
صفحه نمایش:
که در این قسمت، انواع مشخصات اعم از ارتفاع، زوایا، مختصات نقطه ی مورد نظر و … قابل مشاهده است.
برنامه‌ی پیمایش:
وظیفه ی این قسمت، ذخیره کردن مختصات زاویه و رفلکتور می باشد که پس از مستقر کردن دستگاه می تواند این اطلاعات را بازخوانی کند.
صفحه کلید:
وظیفه ی این قسمت، کنترل کردن تمامی عملکردهای این دستگاه می باشد.
ارتفاع سنج:
نام دیگر ارتفاع سنج، عوارض دور است چرا که با استفاده از آن می توان ارتفاع نقاط دوردست و غیر قابل دسترس مانند بالای برج ها را اندازه گیری نمود.
تنظیمات راستا ارتفاع و یا فاصله:
وظیفه ی این قسمت، تعیین نمودن و مشخص کردن فاصله افقی و همچنین ارتفاع دو نقطه نسبت می باشد.
پهپاد:
یکی از مدرن ترین و جدیدترین دستگاه هایی که برای نقشه برداری اراضی و زمین ها بکار گرفته می شود پهباد نام دارد. یکی از مهم ترین مزیت های استفاده از این دستگاه این است که سبب افزایش و بهبود کیفیت عکس برداری از زمین می گردد و همچنین اختلاف ارتفاع قسمت های مختلف زمین را به راحتی، مشخص می نماید. علاوه بر این، این دستگاه این امکان را فراهم می کند که بتوان، محدودیت های زمین را در مقیاس های بزرگتر، مورد بررسی قرار داد.
پهپادهایی که برای نقشه برداری زمین مورد استفاده قرار می گیرند از نوع بدون سرنشین می باشند که می توان آن ها را از راه های دور هم کنترل نمود. همچنین در این تجهیزات از دوربین های تصویر برداری به عنوان سنجنده استفاده شده است. این دستگاه مدرن و جدید از مزایای زیادی برخوردار است که از جمله ی آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:
یکی از مهم ترین مزایای پهپادها این است که با کمک آن ها می توان از تمام مکان های دور و صعب العبور و دارای مانع، تصویر برداری کرد.
کیفیت تصویربرداری بسیار بالا از دیگر مهم ترین شاخصه های این دستگاه می باشد.
از آنجایی که هیچ مانع و محدودیتی نمی توان جلوی این روش تصویر برداری و این دستگاه را بگیرید لذا سرعت بخشیدن به پروسه ی تصویربرداری و صرفه جویی در زمان از دیگر مزایای پهپادها می باشد.
به دلیل اینکه در این روش برای تصویربرداری از زمین های پر خطر و پر ارتفاع، نیازی به نیروهای انسانی نیست لذا کاهش خطرات جانی و مالی از مهم ترین شاخصه های این روش تصویربرداری می باشد. امروزه می توان با استفاده از پهپادها از مناطق خطرناک و پر مانع به صورت کنترل از راه دور، تصاویر کاملی را گردآوری کرد.
