نیاز کشور به تولید مواد پروتئینی اعم از گوشت، مرغ و تخم مرغ و همچنین نیاز‌های جدیدی که به پرورش پرنده‌های مختلف ایجاد شده است باعث شکل گیری یک صنعت بزرگ دام و طیور در کشور گردیده است. به طوری که سالانه بیش از دو میلیون و سیصد هزار تن مرغ، هشتصد هزار تن گوشت و نهصد و پنجاه هزار تن تخم مرغ در کشور تولید می‌شود. شکل گیری هر صنعت مسائلی را هم حول آن پدید می‌آورد. اختلافاتی ممکن است بروز کند و یا نیاز به ارزیابی‌هایی وجود داشته باشد. از همین رو کارشناس رسمی دادگستری محصولات دامی و کارشناس دامپروری و دامپزشکی هر کدام به با صلاحیت‌هایی مشخصی به بررسی امور این حوزه می‌پردازند.
در این مقاله برآنیم تا کلیاتی در خصوص لزوم ارزیابی‌های واحد‌های دام و طیور و همچنین شاخص‌هایی جهت ارزیابی‌های مختلف طرح کنیم. در سایت‌های کارشناس رسمی دادگستری محصولات دامی و دامپروری و دامپزشکی در خصوص ارزیابی مشکلات، خسارات، قیمت و سایر موضوعات به تفکیک مقالاتی را نگاشته‌ایم. بنابراین در ادامه تنها مقدمه‌ای بر ارزیابی‌های این رشته خواهیم نگاشت.
ارزیابی واحد‌های دامی به چه منظور صورت می‌گیرد؟ کارشناسان ما با موراد مختلف و متعددی جهت ارزیابی مواجه می‌شوند. ارزیابی میزان خسارت به واحد‌های دامی، ارزیابی قیمت واحد‌ها، ارزیابی محصولات تولیدی آن‌ها، ارزیابی خوراک دام، ارزیابی جهت برآورد قیمت در خصوص دریافت تسهیلات و یا پرداخت بدهی‌ها و مواردی از این قبیل.
حال نکاتی کلی و اساسی در خصوص شیوه ارزیابی. اولین نکته‌ای که کارشناس در خصوص ارزیابی باید تعیین کند دلیل ارزیابی است. برای مثال ممکن است هدف از ارزیابی شما تعیین قیمت باشد اما تعیین قیمت به چه منظور؟ گاها ممکن است برای دریافت تسهیلات و یا موارد دیگر نیاز باشد تا یک واحد دامی را ارزیابی کنیم. این ارزیابی شامل تاسیسات، تجهیزات، مجوز‌ها، برند‌ها، دارائی‌ها و غیره هستند. اگر ارزیابی برای خرید یا فروش باشد قاعدتا قیمت تعیین شده توسط کارشناس باید مطابق عرف بازار و واقعیت‌های آن باشد. مثلا ممکن است یک دستگاه جوجه کشی ده میلیون تومان قیمت داشته باشد اما چون دستگاه کارکرده محسوب می‌شود هر چند ارزش و کارکرد خود را هم حفظ کرده باشد ممکن است در بازار کمتر از هشتاد درصد قیمت واقعی آن خریداری شود. اما ممکن است مورد ارزیابی تعیین ارزش یک واحد دامی باشد. قاعدتا در تعیین ارزش ملاک کارکرد تجهیزات است نه قیمتی که قرار است به فروش برسد.
نکته دوم در ارزیابی خسارت‌هاست. فرض کنید یک واحد دام یا طیور به دلیل آتش سوزی دچار خسارت شده باشد و تجهیزات آن شامل بیمه باشند. کارشناس در این مورد با دریافت لیست وظیفه دارد تا اولا از وجود کالا و تجهیزات در آتش سوزی اطمینان حاصل کند و نهایتا اقدام به تعیین خسارت کند. تعیین خسارت این کالا‌ها بر مبنای قیمت واقعی کالا در بازار منهای استهلاک آن خواهد بود. بنابراین در این ارزیابی هم کارکرد و هم ارزش ملاک برآورد خسارت خواهد بود.
نکته سوم در ارزیابی محصولات دامی است. مهم‌ترین محصول دامی که معمولا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد چرم و سالامبور است. باز هم دلیل ارزیابی در اینجا اهمیت دارد. چرم بسته به این که متعلق به کدام منطقه باشد اهمیت دارد. برای مثال فرض کنید که فردی چرم ایتالیایی خریداری کرده و یا چرم پاکستانی خریداری کرده است. مورد استفاده بسیاری از چرم‌ها خاص است. به این معنا که فقط در تولیدات خاصی به کار می‌روند بنابراین هنگام ارزیابی چرم کارشناس باید به موارد کاربرد چرم دقت کند و علاوه بر آن اطلاع دقیقی از خاصیت و شکل چرم داشته باشد. در کنار این موضوعات برای ارزیابی قیمت چرم باید به چرم به عنوان یک پوسته ناهمگن دقت شود. به این معنا که ممکن است چرم مربوط به فلان حیوانی باشد که در پاکستان است اما کدام قسمت از پوست حیوان تبدیل به چرم و کالا شده است هم اهمیت خواهد داشت.
بنابراین هنگامی که قصد مراجعه با کارشناس جهت ارزیابی و یا تعیین قیمت را دارید مورد و دلیل ارزیابی باید به خوبی مشخص شود و یا کارشناسان محترم خود به دقت جزئیات ارزیابی را در نظر بگیرند چرا که ممکن است عدم در نظر گرفتن آن سبب بروز اختلاف و یا تعدد کارشناسی شود.
