نظر کارشناس رسمی دادگستری انرژی هسته ای در خصوص اختلاف در قرارداد های ایجاد و بهره برداری از نیروگاه ها

نیروگاه‌های اتمی و هسته‌ای نقش بسیار پر رنگی در تامین سوخت و توسعه تکنولوژیک کشور‌ها در گذشته نه چندان دور و همچنین در آینده نزدیک دارند. به پایان رسیدن تدریجی سوخت‌های فسیلی و نیاز انسان به تامین منابع جدید انرژی در آینده رقابت برای ایجاد و بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها را بیش از پیش خواهد کرد.

بزرگترین نیروگاه‌های هسته‌ای جهان در کشور‌های مختلفی ایجاد شده‌اند. نیروگاه هسته‌ای زاپوروژ اوکراین، اولچین کره جنوبی، یونگ گوانگ، نیروگاه هسته‌ای بروس، نیروگاه کاشیوازاکی کاریوا ژاپن که باعث زمین لرزه و خسارت‌های شدیدی هم در این کشور شد از جمله نیروگاه‌های مهم و بزرگ هسته‌ای در جهان هستند که بیشتر برای تولید انرژی به کار می‌روند و به اصطلاع غیر نظامی‌اند.

کارشناس رسمی دادگستری انرژی هسته‌ای به بررسی مسائل و مشکلاتی که حول قرارداد‌های ایجاد و بهره‌برداری نیروگاه‌های اتمی و هسته‌ای ایجاد می‌شود می‌پردازد. بررسی کارشناسانه این موضوعات می‌تواند زمینه‌ای برای عقد قرارداد‌هایی با ضمانت اجرائی قوی ایجاد کند. در این یادداشت به بررسی تاریخچه انرژی هسته‌ای و همچنین مهم‌ترین نیروگاه‌های هسته‌ای و مشکلاتی که در قرارداد‌های بهره‌برداری و ایجاد آن‌ها به وجود آمده است می‌پردازیم.

همه کشور‌ها بر توسعه زیر ساخت‌ها و همچنین ساخت نیروگاه‌های جدید نیازمند عقد قرارداد با شرکت‌های خصوصی و یا دیگر دولت‌ها هستند. برای مثال ساخت نیروگاه‌ هسته‌ای بوشهر در ایران با قراردادی که سال 1354 با شرکت آلمانی کرافت ورک اونیون امضا شد، آغاز گردید اما پس از انقلاب به دلیل عدم پایندی این کشور به قرارداد و همچنین عدم تمایل کشور به پیش بردن این صنعت پروژه ساخت سال 1374 به تاخیر افتاد. در این سال قراردادی بین دولت ایران و شرکت اتم استروی اکسپورت منعقد شد. اما پایبندی به این قرارداد هم برای شرکت روسی چندان خوشایند نبود و سه قرارداد جدید برای ساخت نیروگاه منعقد شد که در هر قرارداد مدت ساخت، شرایط پرداخت اقساط و هزینه ساخت تغییر کرد. در این قرارداد‌ها بخش‌های مختلفی چون ایجاد سیستم‌های تولید و کنترل و همچنین آموزش نیروی لازم جهت بهره‌برداری هم ذکر شده‌ بود اما بهره‌برداری از این نیروگاه بر عهده‌ متخصصان داخلی بود و تنها سوخت این نیروگاه توسط روسیه تامین و پسماند آن هم به این کشور فرستاده می‌شد.

مشکلات بی شمار در ساخت یکی از بزرگترین پروژه‌های اتمی خاورمیانه باعث شد که برای جلوگیری و یا پیش بینی مشکلات به وجود آمده از کارشناس دادگستری انرژی هسته‌ای در حل مشکلات و همچنین عقد قرارداد‌ها استفاده شود.

البته به جز این قرارداد‌ها قرارداد‌های دیگری نیز بین ایران و کشور‌ها و شرکت‌های مختلف منعقد شد و حتی هزینه‌هایی نیز پرداخت گردید اما هیچ پایبندی توسط طرف مقابل وجود نداشت و یا پس از انقلاب این قرارداد‌ها از سوی ایران لغو می‌شد. برای مثال قرارداد 1977 فراماتوم برای ساخت نیروگاه دار خوین، قرارداد 1978 برای خرید بیش از شش راکتور آب سبک.

در سال‌های اخیر نیز حساسیت‌های جهانی برای پیشبرد برنامه هسته‌ای در ایران بیش از پیش شده است. به همین دلیل محدودیت‌های بی شماری بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال گردید. هر چه این محدودیت‌ها بیشتر می‌شد احتمال عقد قرارداد جدید و همچنین بهره‌برداری هم پایین‌تر می‌آید به همین دلیل نیاز به کارشناسان حرفه‌ای بیش از پیش شد و به نظر می‌رسد که استفاده از تخصص کارشناس رسمی انرژی هسته‌ای می‌تواند راهکاری برای حل این مسائل در آینده باشد.

نیاز به کارشناس انرژی هسته‌ای علاوه بر این که به همه جنبه‌های پیشبرد این صنعت کمک می‌کند به دلیل تاریخچه انرژی هسته‌ای در ایران که سراسر فراز و نشیب بوده هم هست. و در صورتی که اختلافی بین شرکت‌های داخلی و خارجی بر سر ساخت، بهره‌برداری، پرداخت هزینه، کنترل و تولید در نیروگاه‌ها به وجود بیاید کارشناس مذکور صاحب صلاحیت جهت اظهار نظر حقوقی است.