سفره های دستباف از دید کارشناس رسمی دادگستری رشته فرش

سفره های دست باف از دیر باز نقشی اساسی در زندگی مردم ایران، به خصوص چادرنشینان و عشایر داشته است. این سفره ها بافتی گلیم مانند دارند در برخی از نقاط کشور توسط برخی از اقوام، از جمله: کردها و بلوچ های خراسان و همچنین قشقایی ها بافته می شده است و این رسم و هنر همچنان در میان این اقوام رواج دارد.

این نوع سفره ها نه تنها در موقع غذا خوردن، بلکه در موقع پخت نان و کارهایی از این قبیل نیز به کار می رود. طرح و نقش این سفره ها بسته به نوع کاربرد در هر قومی متفاوت است. همچنین این سفره ها در میان اقوام در اندازه ها و رنگ های مختلفی بافته می شود.

سفره های بلوچ ها که در شمال کشور افغانستان و نواحی دیگر پراکنده اند به شکل مربع یا مستطیل شکل است. سفره های مستطیل آنها معمولا بسیار دراز است و نسبت طول آنها نسبت به عرض بسیار بیشتر است. رنگ این نوع سفره ها در این قبایل عمدتا قرمز یا آبی است و وسط این سفره ها معمولا زمینه ای یکنواخت دارد. در حاشیه ی این سفره ها معمولا طرح ها شلوغ  و حتی مانند قالی گره بافت هستند. و در سفره های مستطیل شکل، طرح ها در میانۀ سفره ها یعنی در وسط عرض سفره ها پراکنده اند و به صورت چپ و راست بافته می شوند.

اقوام کرد و افشار خراسان معمولا سفره های مستطیل شکل دارند. به سفره های دراز و مستطیل شکل این اقوام جادۀ عروسی می گویند. بر خلاف سفره ی بلوچ ها این سفره ها حاشیه های نسبتا ساده ای دارند. طرح ها در این سفره ها نیز به صورت چپ و راست بافته می شوند. زمینه ی این سفره ها عمدتا قهوه ای روشن یا همان قهوه ای شتری است. این سفره ها تنها در مرکز، یعنی وسط سفره از نظر طولی و عرضی، خود دارای ترنج و نقش هستند که این ترنج ها نشان می دهد غذا باید کجا گذاشته شود. باید گفت در کل سفره های کردها و افشارهای خراسان بسیار ساده تر از سفره های بلوچ ها هستند.

در مقابل، سفره های کردها و اقوام افشار نواحی مرکزی عمدتا مربع هستند. حاشیۀ این نوع سفره ها در هر ضلع گره دار است و این وجه تمایز این سفره ها با سفره های اقوام دیگر است. همچنین تفاوت دیگر این سفره ها با سفره های اقوام دیگر در این است که طرح های این سفره در بیرون از مرکز سفره قرار دارد و رنگ های مورد استفاده در این سفره ها نیز صورتی، سبز، قرمز و قهوه ای روشن است.

سفره های دیگر سفره های ایل قشقایی است. قشقایی ها نیز در مراسم نان پزی و عروسی از این سفره ها استفاده می کنند. سفره های قشقایی معمولا بسیار بزرگ  و مستطیل شکل است. این سفره ها نسبت به سفره های دیگر اقوام بسیار ساده است. در حاشیه ی این سفره ها نقش های سنتی مخصوص به این ایل دیده می شود و داخل سفره معمولا ساده است و گاه نقش های ریز به صورت راست و چپ روی آنها بافته می شود. و به دلیل سادگی بیشتر زمینه ی سفره ها مشخص است تا طرح ها. رنگ زمینه در این سفره ها عمدتا سفید و قهره ای روشن است.