ظهر نویسی در لغت به معنای پشت نویسی چک، سفته و برات است اما در قانون این معنا بسط پیدا میکند و با اهداف مختلفی از جمله وکالت، انتقال و ضمانت انجام می پذیرد. ظهرنویسی به عنوان یکی از قوانین حقوق تجارت دارای انواع گوناگونی است که در تجارت ها و قراردادهای روزانه ما بسیار پرکاربرد است. همین بسط معانی و ماده های این قانون باعث ایجاد شبهه های مختلف می شود.
اختلافات میتواند در نتیجه کسری حساب بانکی افراد، مسدود بودن ان و یا اشتباهات نوشتاری پشت چک باشد و دارنده چک را در مراحل وصول با مشکل مواجه کند. دراین موارد است که به حضور کارشناس رسمی دادگستری امور بانکی و کمک از او نیاز میشود.
در این یادداشت ابتدا سعی در معرفی انواع ظهرنویسی چک می باشد و سپس با آوردن مثال هایی از اختلافات پیش آمده؛ ابعاد مختلف حقوقی آن را بررسی و چرایی حضور کارشناس دادگستری امور بانکی را تبیین می کنیم.
ظهر نویسی چک به معنی امضای پشت آن است و معمولا به دو صورت انجام می گیرد؛ که اولین آن ظهر نویسی با هدف انتقال است. در این نوع ظهر نویسی صاحب چک با امضا در پشت آن چک را به شخص دیگری منتقل میکند. درانتقال چک طبق قانون، امضا آن جهت ظهرنویسی کافیست و نوشتن نام و نام خانوادگی ضرورتی ندارد و در این صورت گیرنده چک می تواند با مراجعه به بانک مبلغ مورد نظر مندرج بر روی چک را دریافت کند.
حال فرض کنید گیرنده چک با مراجعه به بانک متوجه عدم موجودی می شود، در اینصورت او میتواند به کارشناس رسمی امور بانکی مراجعه کند و سپس طبق قانون پشت نویس و یا صادر کننده باید مبلغ مندرج را به گیرنده برگردانند.
کارشناس دادگستری از کسانی که ردوبدل کننده چک ها هستند، ذکر تاریخ و نام را در هنگام پشت نویسی پیشنهاد می کنند تا هم از بروز اختلافات دوری شود و هم در صورت وجود اختلافات پرونده سهل تر پیش برود.
دومین نوع ظهر نویسی چک، ظهر نویسی به منظور ضمانت است. دراین حالت شخص سومی به عنوان ضامن پشت چک را امضا میکند که ممکن است ضمانت برای صادر کننده چک باشد یا ظهر نویس قبلی. مثلا آقای الف چک صادر می کند و به آقای ب به تحویل می‌دهد، حال اگر فرد اول نزد فرد دوم به هر دلیلی اعتبار و اعتمادی نداشته باشد، فرد سومی برای ضمانت فرد اول پشت چک را به عنوان ضامن امضا میکند. دراین حالت برای فرد سوم مسئولیت تضامنی ایجاد میشود.
حال فرض کنید گیرنده چک که فرد ب است، پس از مراجعه به بانک و عدم موجودی، چک را برگشت بزند، در این صورت کارشناس امور بانکی شکایت گیرنده چک را وارد میداند و او میتواند بدون فرض محدودیت زمانی( محدودیتی که در حالت قبلی بود) به ضامن و دیگر صاحبان چک جهت وصول طلب مندرج در چک مراجعه کند.
نکته قابل توجه در این دو نوع این است که گاهی تشخیص ضمانت کننده از انتقال دهنده در ظهر نویسی چک سخت میشود، که کارشناس رسمی دادگستری امور بانکی با مشخص کردن معیار هایی تشخیص آن را آسان میکند.
ظهرنویسی به عنوان وکالت نوع سوم ظهر نویسی چک می باشد. در این نوع از پشت نویسی یک فرد حال به هر دلیل نمی‌تواند عملیات تجاری، بانکی و وصول را انجام دهد و به همین خاطر فرد دیگر را وکیل وصول و ایصال اسناد خود میکند و در ظهر نویسی وکالت را ذکر میکند. فرض کنید که فرد وکیل با عدم پرداخت تادیه و یا مشکلات دیگر در هنگام وصول مواجه شود، در این حالت کارشناس رسمی امور بانکی طرح‌شکایت و اقامه دعوی از طرف وکیل را وارد میداند و برای حق وصول آن تلاش می کند.
به طور کلی آشنایی با قوانین تجارت، مخصوصا بند های مربوط به چک و مشکلات آن برای کسانی که قصد حضور تجاری در اجتماع را دارند الزامی است اما در صورت بروز اختلافات و ابهامات نقش کارشناس بانکی می تواند مفید باشد.
