معرفی نظام آموزش عالی فرانسه

در فرانسه بیش از 3500 موسسه مختلف تحصیلات تکمیلی مشغول به ارائه خدمات آموزشی برای بالغ بر دو میلیون دانشجو هستند.
در این گزارش به نقل از پایگاه اینترنتی «فرانس پروپرتی» به معرفی نظام آموزش عالی فرانسه می‌پردازیم که مهمترین‌ سرفصل‌های آن به شرح زیر است:

– نظام آموزش عالی فرانسه و کاستی‌ها
دانشگاه‌های فرانسه طی سال‌های اخیر به تبعیت از توافقات اتحادیه اروپا، نظام جامع آموزشی این اتحادیه را که مبتنی بر سه مرحله کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است اعمال می‌کنند اما با این حال هنوز برخی از دانشگاه‌ها در پذیرش این نظام به کندی عمل‌ می‌کنند و کماکان برخی مقاومت‌ها و سردرگمی در این زمینه مشاهده می‌شود.

این کشور نسبت به سایر کشورهای ثروتمند اروپایی و آمریکا، بودجه کمتری را به آموزش عالی اختصاص می‌دهد و در واقع بخش بیشتر بودجه‌های آموزشی را برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه در نظر می‌گیرد. همین مسئله بسیاری از دانشگاه‌های این کشور را سالانه با هزینه‌های بیشتر و کمبود بودجه‌های تحقیقاتی مواجه می‌کند. علاوه بر این در بسیاری از شهرهای فرانسه شاهد کمبود امکانات خوابگاهی دانشجویی و روند افزایشی اجاره هستیم که این شرایط بویژه در «پاریس» وخیم‌تر است.

سیستم‌های کمک هزینه‌ای دانشجویان در فرانسه نیز بسیار پیچیده و ناکارآمد هستند زیرا آژانس‌ها و ادارات مختلف بسیاری در این کشور وجود دارند که این خدمات را ارائه می‌دهند. همچنین در پرداخت کمک‌های مالی و وام‌های دانشجویی تاخیرات عمده‌ای به چشم می‌خورد.

علاوه بر این «فرهنگ» بسیاری از دانشگاه‌های فرانسه نیز بسیار منفعل و بی‌روح است و دانشجویان در کلاس‌های بزرگ هر یک به حال خود رها شده‌اند.

نظام آموزش عالی فرانسه در بین 26 کشور عضو سازمان همکاری‌ اقتصادی و توسعه (OECD) از نظر کیفیت در رتبه نوزدهم قرار دارد. بر اساس فهرستی که سالانه از سوی دانشگاه شانگهای در زمینه برترین دانشگاه‌های جهان منتشر می‌شود، فرانسه به سختی در بین دانشگاه‌های برتر جهان قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر تنها حدود 40 درصد از جوانان فرانسوی وارد مقطع تحصیلات تکمیلی می‌شوند که این میزان پائین‌تر از سایر کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) است. از بین این افراد تنها 59 درصد فارغ‌التحصیل می‌شوند که این میزان 11 درصد کمتر از سایر کشورهای توسعه یافته است. بسیاری از دانشجویان نیز تا پایان سال دوم تحصیل خود از ادامه تحصیل باز می‌مانند یا مردود می‌شوند.

با این حال با وجود مشکلات فوق، طی سال‌های اخیر دولت فرانسه برای حفظ اعتبار خود متوجه این مشکلات شده و درصدد رفع آنها برآمده است. در این سال‌ها به دانشگاه‌ها استقلال بیشتری در تامین اعتبار، تامین نیرو و تاسیسات داده شده و دولت نیز وعده افزایش بودجه را داده است. مهمترین تلاش دولت فرانسه توجه بیشتر به دانشجویان از طریق استفاده گسترده‌تر از روش‌های آموزشی متنوع است.

– نحوه پذیرش در دانشگاه‌های فرانسه
در فرانسه 83 دانشگاه وجود دارد که شامل دانشگاه پرآوازه «سوربن» در پاریس نیز می‌شود که در قرن 13 میلادی تاسیس شده است.
دانشجویان برای پذیرش در این دانشگاه‌ها به طور معمول می‌بایست مدرک Baccalaureat یا «مدرک معادل بین‌المللی» داشته باشند. برای افرادی که فاقد این مدرک هستند، امکان تحصیل در دوره‌های یک ساله اخذ دیپلم (DAEU) وجود دارد تا بتوانند وارد دانشگاه شوند. این دوره مدرکی معادل دوره Baccalaureat ارائه می‌دهد. ورود به این دوره برای تمامی گروه‌های سنی که دوران مدرسه خود را حداقل دو سال پیش گذرانده باشند، امکان‌پذیر است.

سایر دانشگاه‌ها نیز تعداد کمی را از طریق سنجش اعتبار علمی و تجربی و همینطور برگزاری آزمون ورودی، پذیرش می‌کنند. داوطلبان از کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا می‌بایست تسلط کافی به زبان فرانسه داشته باشند که در این صورت می‌توانند مستقیما برای پذیرش در دانشگاه اقدام کنند.

موسسات آموزش عالی فرانسه اشتیاق فراوانی برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی نیز دارند و تمام تلاش‌های خود را انجام می‌دهند تا به نوعی بتوانند تقاضای داوطلبان را پاسخگو باشند. داوطلبانی که در خارج از فرانسه و کشورهای خارج از اتحادیه اروپا زندگی می‌کنند ‌باید تقاضای ثبت‌نام خود را در اواسط ماه ژانویه به سفارتخانه‌های فرانسه در کشورهای محل زندگی خود تحویل دهند.

– آموزش فنی و تخصصی در فرانسه
1. موسسات فنی (موسسه فنی دانشگاهی): در فرانسه موسسات آموزشی فنی با نام «موسسه فنی دانشگاهی» مشغول به فعالیت هستند که بسیاری از آنها طیف وسیعی از رشته‌های تحصیلی گوناگون را ارائه می‌دهند. اغلب این موسسات به منظور ارائه این رشته‌ها احیا شده‌اند که به همین جهت موسسه حرفه‌ای دانشگاهی (IUP) نامگذاری شده‌اند.

این موسسات بر آموزش عالی مبتنی بر حرفه و شغل بنیان نهاده شده و مرتبط با دانشگاه هستند. آنها همچنین ارتباط نزدیکی با صنایع و تجارت داشته و دانشجویان شش ماه از طول تحصیل خود را به عنوان کارآموزی در این موسسات آموزشی می‌گذرانند. به رغم تاکید روی تجربه کاری اما کماکان موجی از انتقادات نسبت به کیفیت فرصت‌های شغلی که این موسسات برای دانشجویان فراهم کرده یا تجربیاتی که در اختیار آنها قرار می‌دهند، وجود دارد. شرط ورود به این موسسات فنی دانشگاهی داشتن مدرک Baccalureat همراه با نمرات آزمون ورودی است.

2. مدارس عالی تخصصی:

در فرانسه تعداد زیادی مدارس عالی تخصصی نیز وجود دارد.

– شهریه دانشجویان در فرانسه
هزینه‌های آموزش عالی در فرانسه اغلب به طور کامل از سوی دولت تامین و شهریه‌های بسیار معقولی از دانشجویان اخذ می‌شوند. شهریه معمول در مقطع کارشناسی در سال تحصیلی 2014-2013 سالانه حدود 183 یورو است. این شهریه برای مقطع کارشناسی ارشد 254 یورو و برای مقطع دکتری نیز سالانه 388 یورو است. همچنین علاوه بر مبلغ فوق دانشجویان موظف به پرداخت سالانه 211 یورو حق بیمه سلامت هستند.

البته این شهریه‌ها نه از سوی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی بلکه از جانب دولت تعیین می‌شوند. دانشجویانی که مشمول دریافت کمک هزینه تحصیلی هستند نیز علاوه بر معافیت از پرداخت شهریه از پرداخت حق بیمه نیز معاف شده یا تخفیف دریافت می‌کنند. همچنین کمک‌های محدودی نیز برای دانشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود تا از طریق آن از افزایش هزینه‌ها در برخی خدمات خاص جلوگیری شود.

– حمایت‌های مالی از دانشجویان دانشگاه‌های فرانسه
نظام‌ مالی حمایت از دانشجویان در فرانسه از چندین نظام کمک مالی و وام مختلف تشکیل شده است.

– کمک هزینه‌ها
در فرانسه انواع مختلفی کمک هزینه تحصیلی (بورسیه) وجود دارد که از سوی ارگان‌های مختلف و بر اساس ضوابط مختلف پرداخت می‌شوند. بسیاری از این بورسیه‌ها نیز تا زمان فرا رسیدن سال تحصیلی پرداخت نمی‌شوند. میزان بورسیه‌ اصلی دانشجویی از حدود 1000 یورو تا 5500 یورو متغیر است که این رقم بسته به منابع مالی خانواده و سایر موارد مرتبط، تغییر می‌کند.

– وام دانشجویی
برای شهروندان فرانسوی و یا شهروندان کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا امکان دریافت وام‌های با بهره اندک از بانک‌ها وجود دارد. این وام‌ها به مبلغ 15 هزار یورو با سود اندک و بازپرداخت طولانی قابل دریافت هستند. ضمن اینکه برای دریافت این وام‌ها هیچ ضامن خانوادگی مورد نیاز نیست.

– سایر حمایت‌های مالی
دانشگاه‌ها همچنین دارای خدمات اجتماعی هستند که به دانشجویانِ نیازمند کمک نقدی، اهدا می‌کنند اما این پرداخت‌ها تنها در موارد خاص و برای تامین هزینه خوراک و درمان صورت می‌گیرند.

– اعتبار مدارک دانشگاه‌های فرانسه
در فرانسه طیف وسیعی از مدارک دانشگاهی وجود دارند که برای افراد غیرمطلع، تصویر بسیار مبهمی را ارائه می‌دهند. با این حال به دنبال برخی توافقات در سطح اتحادیه اروپا در جهت تحرک بیشتر و شفافیت در آموزش عالی در سراسر اروپا، شرایط رو به بهبود است.

به طور کلی بحث مدت تحصیل در فرانسه به دو دوره کوتاه‌مدت دو ساله و بلندمدت که همان شیوه مرسوم سه یا چهار ساله است، تقسیم می‌شود.