در ارزیابی ارزش نسخ خطی شعری از سوی کارشناس رسمی دادگستری شعر و سرود، باید توجه داشت اوراقی که شعرهایی با دست و به وسیله قلم یا مرکب نوشته شده مورد بررسی قرار میگیرد. در این یادداشت سعی داریم به نگارش، تاریخ کتابت، حاشیه نویسی، پیشینه، مولف نوع خط و ما بقی معیارهای ارزش گذاری این نسخ بپردازیم. گفتنی است که بررسی دقیق تر و کامل تر این نسخ توسط کارشناس رسمی دادگستری تشخیص اصالت خط امضا اثر انگشت انجام میگیرد.
ارزش گذاری این کتاب‌ها از آن جا اهمیت دارد که معمولا نسخ خطی بسیار گران بهاء بوده و با قیمت‌های بسیار زیادی نیز خرید و فروش می‌شود اما تعیین اصالت این نسخ خطی، تعیین ارزش معنوی آن‌ها و اموری از این قبیل معمولا دشوار است. از سوی دیگر نیاز به بررسی محتوایی و فنی دارد که در موضوع مورد بحث کارشناسان ما در رشته تعیین اصالت خط و شعر و سرود پیرامون آن اظهار نظر می‌کنند.
کارشناس رسمی دادگستری شعر و سرود در بررسی این نسخ باید به تاریخ نگارش این اثر دقت کند. هرچند که این نسخ خطی شعر از نظر تاریخی قدیمی تر باشد برای شناختش به تعمق و سواد ببشتری نیاز است و ارزش ان نیز بیشتر است. باید توجه داشت که تاریخ تالیف بسیار مهم تر از تاریخ تحریر است.
معیار دیگر مولف این نسخ خطی شعر است. اینکه مولف این اثر فرد شناخته شده و ماهر تری در این حرفه باشد قطعا بر ارزش نسخه نیر افزوده می شود. هرچند در بسیاری از موارد بخاطر عواملی مانند: فروتنی مولف، کاتب از روی حسد یا غرض نام مولف را نمی‌نویسد، گمنام ماندن مولف، و دلایلی از این قبیل از نوشتن نام مولف در پایان اثر جلوگیری میشده است.
در بررسی ارزش نسخ خطی شعر محل کتابت اثر مهم است. اینکه این نسخه در چه مکانی، با چه فنون ادبی و اینکه محل کتابت مسجد بوده یا خانقاه و مدرسه از نظر ارزش گذاری جغرافیایی و برسی تحولات آن منطقه مهم است.
یکی دیگر از معیارهای تعیین ارزش نسخ خطی حاشیه آن است. کرانه های چهارگانه که صفحات را از هم جدا می کند و گاهی برای زیبایی اثر نوشته شده به کار می رود، در برخی موارد شرحی کوتاه در مورد اثر نوشته شده دارد که بر ارزش گذاری اثر کمک شایانی می کند.
این حاشیه نویسی ها گاهی اصلا توسط مولف نوشته نشده و بعدها کاثب سعی کرده با ذکر مواردی در حاشیه بررسی اثر را آسان تر و با اضافه کردن مواردی مفید بر ارزش نسخ خطی شعر اضافه کند.
کارشناس رسمی دادگستری شعر و سرود باید در این بررسی ها به این نکته بسیار مهم دقت کنند شعری که به صورت دستی نوشته شده از چه شاعری است؛ زیرا عنوان شعر و نام شاعر می تواند یکی از مهم ترین معیارهای افزایش ارزش نسخ خطی شعر باشد. اما در این بین مواردی مانند تبحر کاتب نسبت با شعر و مضمون آن، تند نویسی شدن نسخه، اشتباهات و خطاهایی که کاتب انجام داده است و عدم زیبایی لازم همگی میتواند در کاهش ارزش یک اثر تاثیر داشته باشد. اینکه در نگهداری این نسخه خطی چه مواردی رعایت شده باشد و در این بین صفحات این اثر دچار کمی و ناقصی نشده باشد میتواند از امتیازات مثبت این اثر باشد.
ارزیابی ارزش نسخ خطی از سوی کارشناس دادگستری رسمی شعر و سرود محل نگهداری این اثر مورد توجه قرار میگیرد. باید توجه داشت که عواملی که موجب از بین رفتن نسخ خطی می شوند عوامل شیمایی، بیرونی و عوامل غیرپیش‌بینی هستند. عدم آسیب دیدگی نسخه از این موارد و نگهداری آن در محلی مناسب می تواند به تعیین ارزش این نسخه کمک کند. هم چنین نوع کاغذ استفاده شده در این موارد، جلد مورد استفاده که در هر کدام آنان جنس، رنگ و ظرافت های هنری به کار رفته بسیار تاثیر دارد. همچنین هرچه کاغذ و جلد این آثار کمتر آسیب دیده باشد نشان جنس بهتر آن است.
موارد ذکر شده تنها قسمتی از ارزیابی نسخ خطی شعر بود. برای کسب اطلاع بیشتر و آشنایی بهتر با این موارد ارزیابی پیشنهاد میکنیم از کارشناس رسمی دادگستری شعر و سرود استفاده کنید.
