تعیین علت سقوط هواپیما از سوی کارشناس رسمی دادگستری هوافضا

سالانه حوادث زیادی در کشور‌های مختلف برای انواع پرنده‌ها از قبیل هواپیما، بالگرد‌ها، حتی موشک‌ها و پرنده‌های نظامی صورت می‌گیرد. تعیین میزان خسارت وارده در این سوانح و همچنین دلیل سقوط آن همواره از موضوعاتی بوده که مورد توجه افکار عمومی و کارشناسان است. از این رو در بعضی از سوانح که منجر به شکایت و پرونده‌های قضائی می‌شود کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه هوایی می‌تواند اظهار نظر نماید.

در بررسی علت سقوط هواپیما، موارد متعددی را می‌توان دخیل دانست که در ادامه به اختصار به آن اشاره خواهیم نمود.

به طور کلی سوانح سقوط هواپیماها چند دلیل عمده دارد:

• سهل انگاری خلبانان
• مشکلات و خطاهای فنی
• شرایط نامساعد جوی و آب و هوایی
• وجود عاملان خرابکار و نیز خرابکاری­هایی در داخل هواپیما در حین سفر
• عاملان انسانی دیگر به طور عمد و یا غیر عمد، در حین پرواز و یا قبل از سفر

سهل­انگاری­های خلبانان

یک سازمان تحقیقاتی کاملا مستقل هوافضا در امریکا به نام سازمان ایمنی حمل و نقل ( ntsb)که وضع و ایجاد قوانین حمل و نقل و همچنین بررسی سوانح آن را پیگیری و بررسی می­کند؛ ادعا دارد که: در سال­های اخیر نه تنها ایمنی هواپیماها کمتر از قبل نشده بلکه قابل اعتمادتر هستند؛ ولیکن حوادث موجود و اتفاق افتاده نسبت به هواپیماها، ناشی از اشتباهات و سهل­انگاری خلبانان بوده­است. این اشتباهات از زمینه­های مختلفی نشئت می­گیرند؛ از خطا و ارور تا اشتباه و خطا در میزان سوخت مصرفی در مسیر؛ می­تواند دلایل سقوط هواپیما باشد که بی­توجهی­های خلبانان در بروز آنان بی­تاثیر نیست. چنین دلایلی حدود 50 درصد سقوط هواپیماها را دخیل به اشتباهات خلبانان می­کند .

مشکلات و خطاهای فنی

بعد از اشتباهات رایج خلبانان، خطاها و مشکلات فنی در جایگاه دوم قرار می­گیرند ؛ که در حدود 22 درصدی از علل سقوط هواپیماها و سوانح هوایی به این مورد وابسته است. هنگامی­که یک و یا چند سیستم در هواپیما به طور ناگهانی و غیرقابل پیش­بینی، دچار نقص فنی شود و یا از کار بیفتد، حتی خلبان موجود در هواپیما نیز کاری از دستش برنمی­آید.

هواپیماهای موجود در اکثر کشورهای جهان قبل استفاده کاربری از آن، تست­ها و مراحل آزمایشاتی نه چندان ساده­ای را باید بگذرانند و در صورت تاییدیه از تمامی مراحل، قابل استفاده و بهره­وری خواهند بود. از طرفی وجود نقص و ایرادات در انجام اینگونه آزمایشات و تست­ها و نیز وجود عاملان سودجو در این پروسه­ی حیاتی( در مشخص شدن صحت سلامتی فنی هواپیما قبل از استفاده) باعث می­شود که اینگونه تست­ها به خوبی بر روی هواپیما صورت نگیرد و در نهایت منجر به سانحه هوایی شود؛ از طرفی نیز وجود قطعات نامرغوب و بی کیفیت استفاده شده در قطعات هواپیما( که امروزه به دلیل حفظ اعتبار برند­های معتبر و جهانی هواپیماسازی، این ادعا به حداقل میزان صحت رسیده ولیکن وجود قطعات یدکی نامرغوب برای استفاده در هواپیماها هنوز به قوت خویش باقی است) و نیز اشتباهات و سهل­انگاری­های تکنسین­های بررسی کننده قطعات اصلی هواپیما پیش از پرواز و… در حین یک پرواز منجر به حوادث بسیار ناگواری می­شود. در خصوص چنین سوانحی که دلیل آن نقص فنی گزارش می­شود؛ مسافران آسیب­دیده و یا خانواده­های کشته­های سانحه، چنین حقی دارند که از شرایط قانونی و مراجع قانونی مرتبط، نسبت به تولیدکننده هواپیما و یا شرکت حمل ونقل هوایی مربوطه که مجری چنین سفر هوایی بوده شکایت کرده و خواستار اجرای قانون شوند. به همین دلیل کارشناسان ما به تعیین علل سقوط هواپیما‌ می‌پردازند.

چنین سوانحی با چنین دلیلی نه تنها برای مقصران و متخلفان مربوطه، بهای مالی دارد؛ بلکه مراجع قضایی موظفند که مطابق قانون مجازات برای آنان جزایی غیر از پرداخت دیه قرار دهد.

کارشناس دادگستری وسائط نقلیه، باتوجه به آگاهی­های لازم و تجربه­های کافی در این زمینه و بررسی و پیگیری­های دقیق نسبت به علل­های گوناگون احتمالی برای چنین سوانحی و با بررسی­های میدانی و گزارشات آماری از سوی مراجع قانونی، نسبت به چنین سوانح هوایی اقدامات قانونی را انجام داده و پیگیری­های اداری و قضایی را انجام می­دهد و با تهیه و آماده­سازی گزارشات مربوطه نسبت به هر یک از مراجع ذی صلاح، به کار خویش می­پردازد.