تمبر یک واژه اصالتا فرانسوی و یک اوراق بهادار است که نشان می‌دهد هزینه حمل یک کالا پرداخته شده است. اولین تمبر‌ها در انگلستان مورد استفاده بودند و در ایران نیز در دوره ناصر الدین شاه از تمبر باقری رونمایی شد. تمبر‌ها به علت زیبایی و هنری که در ساخت آن‌ها به کار رفته است و همچنین به دلایل تاریخی می‌توانند مانند یک اشیاء گرانقیمت مورد معامله قرار بگیرند. افراد زیادی اقدام به نگهداری از کلکسیون‌های تمبر و یا خرید و فروش آن‌ها می‌کنند و یا گاها به دلایل مختلفی که در ادامه شرح خواهیم داد بر سر آن‌ها اختلافاتی ایجاد می‌شود. در یادداشت پیش رو کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر به بررسی نحوه ارزیابی و دلیل ارزیابی کلکسیون‌های تمبر می‌پردازد.
افرادی که به کلکسیون‌های تمبر علاقمند هستند معمولا مجموعه‌ای از تمبر‌های خاص و یا مجموعه‌ه‌ای از خاص‌ها را جمع آوری می‌کنند. تمبر‌های دوران قاجار، دوره پهلوی و اوایل جمهوری اسلامی ایران معمولا بسیار مورد استقبال هستند. تمبر‌ها بر اساس شاهان می‌توان تقسیم بندی نمود؛ تمبر‌های رضا شاهی، ناصر الدین شاه، احمد شاه و محمدی علی شاه و غیره معمولا در کلکسیون‌ها مورد استفاده هستند.
از سوی دیگر تمبر‌های با مناسبت‌های تاریخی وجود دارند. مثلا تمبر‌های انقلاب سفید، تمبر‌های اصلاحات ارضی، استقلال نفت و سایر مناسبت‌ها. اما تنوع تمبر‌ها بی شمار هستند و یکی از زیبایی‌های تمبر و تمبر شناسی و علاقه به جمع آوری کلکسیون‌ها نیز همین تنوع بیش از اندازه تمبر است که خود می‌تواند یک تاریخ گویا باشد. اما نحوه ارزیابی و قیمت گذاری تمبر توسط کارشناس دادگستری رشته تمبر چگونه است؟
در ابتدا باید عنوان کنیم که تمبر‌ها هم ارزش مادی دارند و هم ارزش معنوی. معمولا ارزش معنوی تمبر‌ها در طول تاریخ ایجاد می‌شود و ارزش مادی آن‌ها نیز در طول همین زمان افزایش پیدا می‌کند. بسیاری از تمبر‌ها طلا کوب و نقره کوب هستند و عمدتا هم تمبر‌های جدید‌اند. معمولا این تمبر‌ها توسط افراد حرفه‌ای چندان خرید و فروش نمی‌شود اما باز هم مورد استقبال هستند. ارزش این تمبر‌ها بر اساس میزان طلا و نقره‌ای که در آن‌ها استفاده شده است می‌باشد و ارزش بیشتری ندارند مگر آن که تعداد ناکافی تولید بازاری برای تقاضای بیش از اندازه و افزایش قیمت آن ایجاد کند اما از لحاظ ارزشی چندان ارزشمند نیستند.
اما کارشناس رسمی رشته تمبر با انواعی از تمبر‌ها سر و کار دارد که عمدتا دارای ارزش معنوی و تاریخی هستند و در بازار‌های مختلف نیز مورد معامله قرار می‌گیرند. این تمبر‌ها که در قالب کلکسیون‌ها خرید و فروش می‌شوند و معمولا بین ارزش میلیونی و یا چند صد میلیونی دارند. عوامل دخیل در تعیین ارزش هر کلکسیون اولا به چه میزان از تمبر‌های یک کلکسیون کم یاب یا نایاب است و دوم اینکه از لحاظ ظاهری و شکلی آیا تمبر‌ها سالم هستند یا خیر. تعداد تمبر‌های یک سری چاپ هم اهمیت دارند.
بنابراین کارشناس رشته تمبر در خرید و فروش ها به شکل ظاهری و استفاده نشدن یا مهر نداشتن تمبر، تعداد دندانه‌ها و سلامت آن‌ها، سری چاپ تمبر و امکان تکمیل یک سری، کمیابی و تاریخ ساخت تمبر‌ها توجه خاصی دارد.
اما دو نکته مهم دیگر در خرید و فروش تمبر حائز اهمیت هستند اولا تمبر‌های تقلبی و دیگری تمبر‌های خارجی. هر دو این تمبر‌ها در بازار و سایت‌های مختلف به فروش می‌رسند. تمبر‌های تقلبی در واقع تمبر‌هایی هستند که در حال حاضر به تعداد زیاد چاپ و به نام تمبر‌های قدیمی به فروش می‌رسند. کارشناسان ما به راحتی و با شکل ظاهری این اقلام متوجه اصل بودن یا تقلبی بودن آن می‌شوند.
اما موضوع تمبر‌های خارجی نیز بسیار اهمیت دارد. چرا که تمبر‌ها حاوی مفاهیم، اصطلاحات، احوالات و تحولات فرهنگی و تاریخی هستند و به همین دلیل علاقه افراد مختلف به سایر کشور‌ها و آشنایی با سایر تمدن‌ها و یا تجارت و فعالیت اقتصادی زمینه خرید و فروش آن‌ها را فراهم می‌آورد. شناخت دوره تاریخی و اصالت تمبر‌های خارجی به مراتب دشوارتر از تمبر‌های داخلی است به همین دلیل توصیه می‌شود که حتما با کارشناس رشته تمبر در این خصوص مشورت شود.
اما همانطور که گفتیم اولین دلیل ارزیابی کلکسیون‌های تمبر خرید و فروش آن و حل اختلافاتی است که بر سر قیمت و ارزش تمبر ایجاد می‌شود. مورد دیگر در خسارت‌ها و زیان‌هایی است که به این کلکسیون‌ها که به صورت شخصی یا ملی نگهداری می‌شوند وارد می‌شود. کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر در شهر‌های مختلف کشور آمادگی بررسی و اظهار نظر و کارشناسی اختلافات در این حوزه را بر عهده دارد.
