معنی ثمن معامله چیست – نحوه پرداخت

ثمن معامله ، به ما به ازا و بهایی گفته می شود که در قراردادی همچون بیع ، در برابر مبیع ، از سوی خریدار به فروشنده پرداخت می شود و نحوه پرداخت آن می تواند به صورت حال ، مدت دار یا قسطی باشد . در صورت عدم پرداخت ثمن معامله ، فروشنده می تواند الزام خریدار به پرداخت را از دادگاه تقاضا نموده و یا تحت شرابطی ، معامله را ابطال و فسخ کند .

برای مشاوره ثمن معامله

برای مشاوره ثمن معامله

بر اساس قانون مدنی ، برخی از عقود و قراردادها معوض هستند ؛ به این معنا که طرفین ، مالی را بین خود رد و بدل کرده و در ازای آن ، بهای آن را می پردازند . یکی از مرسوم ترین عقود معوض ، عقد بیع یا همان خرید و فروش می باشد که معمولا فروشنده ، در ازای دریافت مبلغی ، مالی را به خریدار ، منتقل می کند .

ما به ازا یا بهایی که در عقود معوض همچون بیع ، از طرف خریدار به فروشنده منتقل می شود را اصطلاحا ثمن معامله می گویند که نقطه مقابل مبیع یا همان مال فروخته شده است . اما از آن جهت که نحوه پرداخت ثمن معامله ، ممکن است اختلافات حقوقی خاصی را ایجاد نماید ، می بایست ابتدا با معنی ثمن معامله و سپس با نحوه پرداخت آن آشنا شد تا حتی الامکان ، طرفین دچار مشکلاتی چون ابطال معامله به لحاظ عدم پرداخت ثمن قرارداد ، نشوند .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی اینکه معنی ثمن معامله چیست و انواع آن کدامند پرداخته و پس از بررسی ثمن معامله در مبایعه‌ نامه و نحوه پرداخت آن ، ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن را توضیح دهیم . در خاتمه نیز ، نحوه پرداخت ثمن معامله ملک از طریق پرداخت نقدی و چک را بررسی خواهیم کرد .

معنی ثمن معامله چیست

امروزه ، افراد ، عقود و قراردادهای متنوعی را میان خود تنظیم می کنند که از یک منظر ، می توان این قراردادها را به عقود معوض و عقود مجانی ، تقسیم بندی کرد . تفاوت این دو دسته عقود ، این است که در قراردادهای معوض ، در قبال مالی که به دیگری داده شده ، می بایست بهایی نیز پرداخت شود . به عنوان نمونه ، در قراردادی همچون بیع ، خریدار می بایست در ازای مبیع یا همان کالای خریداری شده ، مبلغی را به فروشنده بپردازد .

بنابراین ، در خصوص اینکه معنی ثمن معامله چیست ، باید گفت که منظور از ثمن معامله ، ما به ازا ، بها ، مبلغ ، قیمت و یا پولی است که از سوی یکی از طرفین قرارداد ، به دیگری پرداخت می شود . به عبارت دیگر ، ثمن معامله ، نقطه مقابل مبیع یا همان مالی است که ضمن قرارداد معوض ، به دیگری منتقل شده است .

حال که با معنی ثمن معامله آشنا شدیم ، باید به این نکته نیز توجه کنیم که ثمن معامله ، مبلغ مشخصی نیست ؛ بلکه در هر قرارداد ، با توجه به مبیع ، ممکن است مبلغ آن نیز متفاوت باشد که در قسمت های بعد ، انواع ثمن معامله و نحوه پرداخت آن را نیز توضیح خواهیم داد .

حتما بخوانید: ارکان عقد بیع

انواع ثمن معامله

در قسمت قبل ، به بررسی معنای ثمن معامله پرداخته و گفتیم که ثمن ، همان بهایی است که در قراردادها ذکر می گردد . البته ، مرسوم است که اصطلاح ثمن معامله را در قراردادی همچون بیع ، به معنای پولی که در ازای مبیع پرداخت می شود ، به کار می برند ؛ لکن ثمن معامله ، مختص عقد بیع و پرداخت های نقدی نیست . لذا در این قسمت ، قصد داریم انواع ثمن معامله را ذکر کنیم .

ثمن معامله در معنای عام ، همان ما به ازایی است که در عقود معوض ، از سوی یکی از طرفین ، به دیگری تملیک می شود ؛ مثلا در عقد اجاره ، اجاره پرداختی توسط مستاجر ، ثمن معامله است . حتی در قراردادی همچون صلح معوض یا هبه معوض نیز ، منظور از ثمن معامله ، وجهی است که در ازای مال صلح شده یا هبه ، به صلح کننده و هبه کننده پرداخت می شود . اما ثمن معامله در معنای خاص ، همان بهایی است که در عقد بیع ، از سوی خریدار به فروشنده پرداخت می شود .

همچنین ، مرسوم است که ثمن معامله را به معنای وجوه نقدی که در ازای مبیع پرداخت می شود در نظر می گیرند ؛ ولیکن پرداخت ثمن معامله می تواند به این صورت هم باشد که یکی از طرفین ، مالی را در ازای مالی ، به دیگری تملیک کند که در این صورت ، عقد بیع ، به عقد معاوضه شبیه خواهد شد . بر اساس قانون مدنی ، در صورتی که یکی از طرفین ، مالی را در ازای مالی به دیگری بدهد ، بدون اینکه مشخص باشد کدام مبیع و کدام ثمن است ، عقد معاوضه شکل می گیرد .

اوصاف عقد بیع

ثمن معامله در مبایعه‌ نامه

همانطور که اشاره شد ، یکی از مهم ترین عقود معوض که ثمن و مبیع در مقابل یکدیگر مبادله می شوند ، عقد بیع می باشد . قبل از اینکه به بررسی موضوع ثمن معامله در مبایعه نامه بپردازیم ، بهتر است در خصوص مبایعه نامه ، توضیح دهیم . به طور کلی ، زمانی که دو نفر ، قصد دارند یک مال منقول همچون خودرو یا غیر منقول مثل ملک را خرید و فروش کنند ، می توانند مبایعه نامه تنظیم کنند که در واقع ، سند مکتوب خرید و فروش می باشد .

در تمامی نمونه مبایعه نامه های تنظیم شده ، قسمتی تحت عنوان ثمن معامله وجود دارد که در واقع ، نشان دهنده ما به ازا ، بها و قیمتی است که خریدار ، در برابر مال خریداری شده ، به فروشنده پرداخت می نماید . البته ، در قراردادی مثل بیع یا خرید و فروش ، می بایست بین مبیع و ثمن ، به لحاظ عرفی ، برابری وجود داشته باشد ؛ در غیر این صورت ، ممکن است حسب مورد ، خریدار یا فروشنده ، بتوانند قرارداد را فسخ کنند .

موضوع مهم دیگری که در خصوص مبیع و ثمن معامله در مبایعه نامه وجود دارد ، این است که حتما هر دوی آنها باید معلوم و معین باشند و در غیر این صورت ، ممکن است معامله باطل باشد که جزئیات بیشتر در این خصوص را می توانید در مقاله زیر مطالعه نمایید .

موارد بطلان و عدم بطلان معامله

نحوه پرداخت ثمن معامله

از آن جهت که ثمن معامله ، یکی از ارکان اساسی هر عقد یا قراردادی است ، پرداختن به این موضوع ضرورت دارد که نحوه پرداخت ثمن معامله به چه صورت است . به عبارت دیگر ، آیا پرداختن بها یا ثمن معامله ، نحوه خاصی دارد ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که پرداخت ثمن معامله ، می بایست طبق آنچه که در عقد یا قرارداد ، مورد توافق طرفین قرار گرفته ، انجام شود .

به طور کلی ، در ضمن قرارداد ، ممکن است نحوه پرداخت ثمن ، به سه حالت ، مورد پیش بینی قرار گرفته باشد . مثلا در صورتی که ثمن معامله ، در همان موقع قرارداد پرداخت شود ، اصطلاحا گفته می شود که ثمن معامله ، حال است و زمان دار یا موجل نمی باشد .

با این وجود ، ممکن است که طرفین ، اجل یا مهلت خاصی را تعیین کنند که تا آن موقع ، خریدار ، اقدام به پرداخت ثمن معامله نماید که در این صورت ، خریدار تا پایان آن مدت ، می تواند اقدام به پرداخت ثمن معامله نماید ؛

همچنین ، نحوه پرداخت ثمن معامله می تواند به صورت اقساط نیز باشد ؛ به این معنا که قرارداد ، به صورت قسطی بوده و خریدار ، در همان بازه های زمانی تعیین شده ضمن قرارداد ، موظف به پرداخت ثمن معامله خواهد بود .

بیع معاطاتی چیست

ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن

طبق قانون ، هر یک از طرفین معامله ، تعهداتی دارند که می بایست آنها را به صورت دقیق انجام دهند و یکی از مهم ترین این تعهدات ، پرداخت ثمن معامله است ؛ در غیر این صورت ممکن است به دلیل عدم پرداخت ثمن ، معامله به هم خورده یا باطل شود . به همین مناسبت ، در این قسمت قصد داریم به بررسی بحث ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن بپردازیم .

اولا ، باید دانست که اگر متعهد ، ثمن معامله را پرداخت نکرده باشد ، طرف مقابل می تواند الزام وی به پرداخت ثمن معامله را تقاضا نماید که این امر ، از طریق تنظیم اظهارنامه و سپس ، ارائه دادخواست مطالبه وجه قرارداد به دادگاه حقوقی ، امکان پذیر می باشد .

در غیر این صورت ، متعد له ، می تواند به دلیل عدم پرداخت ثمن ، اقدام به فسخ قرارداد و ابطال قرارداد نماید . استفاده از حق فسخ و ابطال قرارداد به دلیل عدم پرداخت ثمن معامله ، به این صورت است که متقاضی ، حق فسخ خود را ضمن یک اظهارنامه به طرف مقابل ، اعلام کرده و در عین حال ، دادخواستی با موضوع تایید اعمال حق فسخ قرارداد ، به دادگاه می دهد و دادگاه ، پس از احراز حق فسخ وی ، اقدام به ابطال معامله می نماید .

لازم به ذکر است که ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن ، ناشی از خیار تاخیر ثمن می باشد . بر اساس ماده 402 قانون مدنی ، شرایط ابطال قرارداد به دلیل عدم پرداخت ثمن معامله ذکر شده است که بر اساس آن ، اعمال خیار تاخیر ثمن و ابطال قرارداد در صورتی امکانپذیر است که :

اولا ؛ مبیع یا کالای فروخته شده ، عین معین یا در حکم معین بوده باشد ؛

ثانیا ؛ پرداخت ثمن و تحویل مبیع ، می بایست حال بوده و موجل یا مدت دار نباشد ؛

ثالثا ؛ باید سه روز از تاریخ عقد بیع گذشته باشد و در طول این مدت ، نه فروشنده کالا را تحویل خریدار داده و نه مشتری ، تمام ثمن معامله را پرداخت کرده باشد ؛

رابعا ؛ کرده باشد ؛صرفا بایع یا فروشنده ، می تواند اقدام به فسخ یا ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن نماید و خریدار ، از چنین حقی برخوردار نیست . البته ، اگر فروشنده ، به هر نحوی ، ثمن معامله را مطالبه کرده و مشخص شود که منظور وی ، التزام به قرارداد بیع بوده ، خیار تاخیر ثمن ، ساقط شده و دیگر نمی تواند معامله را ابطال نماید .

البته ، لازم به ذکر است که اگر شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن از سوی بایع یا فروشنده وجود نداشته باشد ، وی تنها در صورتی می تواند برای فسخ یا ابطال قرارداد اقدام کند که این حق ، ضمن عقد برای وی در نظر گرفته شده باشد .

خیار تاخیر ثمن و شرایط اعمال آن

نحوه مطالبه ثمن به نرخ روز

گاهی ، بنا به علل مختلف ، ممکن است معامله انجام شده میان طرفین ، باطل باشد . باطل بودن معامله ، به این معنا است که گویی از اول ، عقدی میان طرفین شکل نگرفته است و همچنان ، مبیع و ثمن ، در ملکیت فروشنده و خریدار هستند . در این حالت ، ممکن است که خریدار ، بتواند اقدام به مطالبه ثمن معامله به نرخ روز نماید ؛ به ویژه اگر مدت زیادی از تاریخ قرارداد گذشته و ثمن پرداختی ، ارزش اقتصادی خود را از دست داده باشد .

به عنوان نمونه ، بر اساس ماده 390 قانون مدنی ، اگر بعد از قبض ثمن معامله ، مشخص شود که مبیع ، متعلق به فرد دیگری و معامله فضولی بوده است ، فروشنده ، ضامن است و علاوه بر اینکه باید ثمن را به خریدار بازگرداند ، در صورتی که خریدار از این موضوع بی اطلاع بوده ، می بایست غرامات و خسارات وارده به خریدار را نیز جبران کند .

در این حالت ، اگر مدت زیادی از معامله گذشته باشد ، ممکن است که ثمن پرداخت شده حین عقد ، ارزش اقتصادی خود را از دست داده باشد . نحوه مطالبه ثمن به نرخ روز ، به این صورت است که خریدار ، باید از طریق ارائه دادخواست مطالبه ثمن به نرخ روز ، در دادگاه حقوقی ، طرح دعوی نماید که میزان ثمن به نرخ روز ، بر اساس نظریه کارشناس دادگستری ، تعیین می شود .

در این خصوص ، هیات عمومی دیوان عالی کشور نیز ، رای وحدت رویه به شماره 733 صادر نموده است که طبق آن ، « بر اساس ماده 365 قانون مدنی ، بیع فاسد اثری در تملک ندارد ؛ یعنی مبیع و ثمن ، کماکان در مالکیت بایع و مشتری باقی می ماند و حسب مواد 390 و 391 قانون مرقوم ، اگر بعد از قبض ثمن ، مبیع کلا یا جزئا مستحق للغیر درآید ، بایع ضامن است و باید ثمن را مسترد دارد و در صورت جهل مشتری به وجود فساد ، از عهده غرامات وارد شده بر مشتری نیز برآید و چون ثمن در اختیار بایع بوده است ، در صورت کاهش ارزش ثمن و اثبات آن ، با توجه به اطلاق عنوان غرامات در ماده 391 قانون مدنی ، بایع قانونا ملزم به جبران آن است … »

کلاهبرداری در معامله

نحوه پرداخت ثمن معامله ملک

در حال حاضر ، عقد اجاره و بیع ، رایج ترین قراردادها در حوزه معاملات ملکی می باشند . اما سوالی که مطرح می شود ، این است که نحوه پرداخت ثمن معامله ملک به چه صورت است ؟ به عبارت دیگر ، در صورتی که قصد خرید و فروش ملکی را داشته باشیم ، به چه نحوی می توان ثمن معامله را پرداخت نمود ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که نحوه پرداخت ثمن معامله ملک ، به این صورت است که ابتدا خریدار و فروشنده ، با هم توافق کرده و به یکی از بنگاه های معاملات ملکی مراجعه می کنند تا مبایعه نامه تنظیم نمایند . در این حالت ، مقداری از ثمن معامله به عنوان بیعانه یا پیش پرداخت ، به فروشنده پرداخت می گردد که میزان آن ، دلخواه است ؛ اما عرفا به میزان یک چهارم تا یک سوم مبلغ معامله است .

در مرحله بعد ، زمانی که ملک مورد معامله به خریدار تحویل داده می شود نیز ، بخش دیگری از ثمن معامله پرداخت شده و خریدار ، کلید را از فروشنده تحویل گرفته و می تواند در آن سکونت کند . بخش سوم پرداخت ثمن معامله ملک نیز ، معمولا در زمانی است که انتقال سند در محضر انجام می شود .

نکته مهمی که در خصوص نحوه پرداخت ثمن معامله وجود دارد ، این است که چون در صورت بروز اختلاف ، خریدار باید پرداخت ثمن را اثبات نماید ، بهتر است که این امر ، در حضور شهود و یا بنگاه های املاک انجام شده و در قبال آن ، رسید نیز دریافت شود .

دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملک

پرداخت ثمن به‌ وسیله چک

در قسمت قبل ، توضیح دادیم که نحوه پرداخت ثمن معامله های ملکی به چه صورت است . پرداخت ثمن معامله ، می تواند به صورت نقدی یا غیر نقدی باشد . اما در حال حاضر ، یکی از رایج ترین روش های پرداخت ثمن معامله به خصوص در معاملات بزرگی همچون معاملات مسکن و یا خودرو ، با استفاده از چک می باشد .

با این توضیح که چون در پرداخت های عمده ، استفاده از چک به جای پرداخت های نقدی ، از امنیت بالاتری برخوردار است ، طرفین ، ضمن تنظیم مبایعه نامه ، توافق می کنند که خریدار در تاریخ های مشخصی ، اقدام به پرداخت ثمن معامله به فروشنده نماید که استفاده از این چک ها ، به جای کارت به کارت کردن و یا استفاده از دستگاه های پوز ، بیشتر توصیه می شود .

در هر حال ، پرداخت ثمن معامله به وسیله چک ، خریدار را متعهد می کند که در تاریخ های توافق شده در قرارداد ، حساب بانکی خود را تکمیل نماید تا فروشنده ، بتواند آن را برداشت کند . در غیر این صورت ، در صورتی که در قرارداد شرط شده باشد که در صورت برگشت خوردن یکی از چک ها فروشنده حق فسخ دارد ، به دلیل عدم پرداخت ثمن ، فروشنده  می تواند معامله را فسخ نموده و در صورت عدم شرط ، الزام خریدار به پرداخت وجه چک ها یا ثمن را از طریق دادگاه مطالبه نماید .

دعوای فسخ قرارداد ملک

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ثمن معامله در کانال تلگرام حقوق عقود و قراردادها عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی کارشناس رسمی دادگستری نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی کارشناس رسمی دادگستری به سوالات شما عزیزان پیرامون ثمن معامله پاسخ دهند .

سوالات متداول

1- معنی ثمن معامله چیست ؟

ثمن معامله همان ما به ازا و بهای مال خریداری شده در عقود معوضی همچون بیع می باشد که از طرف خریدار به فروشنده پرداخت می شود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .

2- نحوه پرداخت ثمن معامله چگونه است ؟

پرداخت ثمن معامله می تواند به صورت حال یا مدت دار و یا قسطی باشد و از طریق پرداخت های نقدی و یا چک و یا هر وسیله دیگری قابل انجام است که برای آشنایی با جزئیات این موضوع می توانید به متن مقاله مراجعه نمایید .

3- آیا ابطال معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن امکان پذیر است ؟

بله در عقد بیع خیاری تحت عنوان خیار تاخیر ثمن پیش بینی شده است که در صورت پرداخت نشدن ثمن ظرف سه روز فروشنده می تواند بیع را فسخ و ابطال نماید که شرح کامل این مطلب ضمن مقاله ارائه شده است .

برای مشاوره ثمن معامله

برای مشاوره ثمن معامله