شرایط قصاص قاتل چیست – شرط اعدام شدن

تفاوت قصاص با اعدام آن است که اعدام ، سلب حیات از قاتل است ، اما قصاص ، گاها ناظر بر قصاص عضو است . از جمله شرایط قصاص قاتل ، آن است که قتل ، عمدی بوده و اولیای دم متقول ، درخواست اعدام قاتل را داشته باشند و در برخی موارد ، همچون مقتول بودن زن و قاتل بودن مرد ، پرداخت  تفاضل دیه ، شرط اعدام شدن قاتل است .

برای مشاوره شرایط قصاص قاتل

برای مشاوره شرایط قصاص قاتل

متاسفانه در شرایطی ، ممکن است که فردی ، سهوا یا به عمد ، بر تمامیت جسمانی دیگری ، آسیبی وارد نماید . به این صورت که یا اعضای بدن دیگری را دچار نقص نموده و یا اینکه حتی جان یا نفس دیگری را گرفته و او را بکشد . برای تمامی این حالات ، مجازات تعیین شده است که بر اساس قانون مجازات اسلامی ، ارتکاب جرم علیه اعضای بدن یا جان دیگری ، در مواردی ، مشمول پرداخت دیه و یا حتی قصاص و اعدام مرتکب است که بسته به عمد یا غیر عمدی بودن ارتکاب جرم ، دادگاه ، حکم مقتضی صادر می کند .

بر این اساس ، قاتل ، در مواردی ، ممکن است به قصاص و اعدام محکوم شده و یا اینکه ، ملزم به پرداخت دیه قتل شود . اما قصاص نمودن قاتل یا مرتکب قتل ، در همه موارد امکان پذیر نیست ؛ بلکه در قانون مجازات اسلامی ، قصاص نمودن یا اعدام قاتل ، شرایطی دارد که باید مد نظر قرار گیرد ؛ در غیر این صورت ، به جای قصاص ، دیه پرداخت می شود . به همین مناسبت ، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که شرایط قصاص نمودن قاتل چیست ؟

برای پاسخ دادن به این سوال ، ابتدا تفاوت قصاص قاتل با اعدام را مورد بررسی قرار داده و سپس ، شرایط قصاص نمودن مرتکبان قتل را بر اساس قانون مجازات اسلامی ذکر می نماییم و در ادامه نیز ، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که آیا برای قصاص نمودن قاتل ، باید به وی دیه پرداخت نمود یا خیر .

تفاوت قصاص قاتل با اعدام

بر اساس قانون مجازات اسلامی ، مرتکبان جرایم مختلف ، ممکن است بر حسب مورد ، به یکی از مجازات های حدود ، قصاص ، دیات و تعزیرات محکوم شوند که هر یک ، شرایط و احکام ویژه و خاص خود را دارند و در ارتباط با جرایم خاصی ، قابل اعمال هستند . حدود ، مجازات هایی هستند که در قانون ، مقدار و میزان آن تعیین شده است ؛ مثل تعیین حد برای جرم قذف یا تهمت جنسی به دیگران که 80 ضربه شلاق حدی می باشد . در مقابل ، تعزیر ، مجازات هایی هستند که میزان آنها ، توسط قاضی تعیین می شود و خفیف تر از مجازات های حدی می باشند .

علاوه بر این ها ، دو مجازات دیگر نیز تحت عنوان قصاص و دیه وجود دارد . قصاص ، همانطور که در عرف نیز مرسوم است ، به معنای تلافی نمودن عملی است که مرتکب ، انجام داده است . به معنای اینکه اگر فردی ، علیه تمامیت جسمانی دیگری ، آسیبی وارد نماید ، می توان دقیقا همین امر را بر روی وی انجام داده و با تلافی کردن عمل انجام شده ، وی را قصاص نمود . دیه نیز ، به معنای آن است که اگر به هر دلیل ، امکان قصاص یا تلافی عمل ارتکابی وجود نداشته باشد ، از مرتکب ، مالی با عنوان دیه ، برای جبران آسیب وارده ، گرفته شود .

حکم قتل های خانوادگی ، بسته به مصادیق آن ، از قبیل جرم کشتن فرزند توسط پدر یا مادر ، جرم کشتن پدر و مادر توسط فرزند ، جرم کشتن برادر و خواهر و نیز ، جرم کشتن زن یا شوهر ، متفاوت بوده و شامل مواردی از قبیل قصاص ، دیه و حبس تعزیری می باشد که بسته به عمد ، شبه عمد یا خطای محض بودن این قتل ها ، مجازات آن ، قابل اعمال خواهد بود .

آنچه که در عرف مرسوم است ، این است که قصاص نمودن ، به معنای به قتل رسانیدن یا اعدام قاتل است . در حالی که قصاص ، علاوه بر کشتن قاتل ، در موارد دیگری هم کاربرد دارد . به عنوان نمونه ، در صورتی که در جرم ضرب و جرح ، فردی دچار نقص عضو شود ، تحت شرایطی ، می توان مرتکب را قصاص نموده و بر همان عضو از بدن وی ، همان آسیب را وارد نمود . بر این اساس ، قصاص ، بر دو نوع است ؛ قصاص نفس و قصاص عضو .

لذا در پاسخ به این سوال که تفاوت قصاص قاتل با اعدام چیست ، باید گفت که اعدام نمودن قاتل ، همان قصاص نمودن یا کشتن وی می باشد . در حالی که قصاص ، در حالت کلی ، می تواند به صورت قصاص عضو یا قصاص نفس باشد . به همین لحاظ ، قصاص نمودن ، گسترده تر از اعدام است . این تفاوت قصاص قاتل با اعدام ، این ثمره را دارد که قصاص مجرمان ، همواره به معنای اعدام نیست و در صورتی که مرتکب ، آسیبی بر اعضای بدن دیگران وارد نموده باشد ، قصاص عضو انجام می شود، نه قصاص نفس .

علاوه بر این ، تفاوت دیگر قصاص با اعدام ، آن است که قصاص ، صرفا در جرایمی اتفاق می افتد که مستوجب قصاص هستند . اما ممکن است برخی از جرایم حدی یا تعزیری نیز ، منجر به صدور حکم اعدام شوند ؛ مانند مجازات اعدام در جرایم مربوط به مواد مخدر که تعزیری هستند .

حتما بخوانید: فرق اعدام با قصاص چیست

شرایط قصاص قاتل چیست

در قسمت قبل ، تفاوت قصاص و اعدام را توضیح دادیم . همانطور که اشاره شد ، قاتل یا شخصی که دیگری را می کشد ، بسته به عمدی بودن یا غیر عمدی بودن قتل ارتکابی ، ممکن است به مجازات قصاص یا اعدام و یا پرداخت دیه ، محکوم شود . اما گاهی این سوال ، مطرح می شود که شرایط قصاص قاتل چیست و به لحاظ قانونی ، در چه شرایطی ، می توان کسی را که دیگری را کشته است ، قصاص یا اعدام نمود ؟

قبل از اینکه شرایط قصاص قاتل بر اساس قانون را ذکر کنیم ، باید نکاتی را در ارتباط با آن ، بیان نماییم . یکی از مهم ترین شرایط قصاص نمودن قاتل ، آن است که قتل ، به صورت عمدی انجام شده باشد . جرم قتل عمد ، به قتلی گفته می شود که شخص ، اعمالی که منجر به کشته شدن دیگری می شود را بدون مجوز قانونی ، انجام داده و قصد کشته شدن مقتول را داشته باشد ؛ یعنی هم قصد فعل و هم قصد نتیجه را داشته باشد . در این شرایط ، اولیای دم ، این اختیار را دارند که قصاص قاتل را تقاضا نمایند .

بر این اساس است که در ارتکاب جرم قتل شبه عمد ، امکان قصاص مرتکب ، وجود نخواهد داشت . در قتل شبه عمد ، مرتکب ، قصد انجام فعل را دارد ؛ اما قصد نتیجه ، یعنی کشتن مقتول را ندارد . مثل اینکه شخصی ، تیری شلیک می کند و به دیگری اصابت نموده و منجر به قتل وی می شود . در این شرایط ، به جای قصاص یا اعدام قاتل ، حکم به پرداخت دیه و حبس مرتکب صادر خواهد شد .

در مورد قتل خطای محض هم به همین ترتیب است و در این نوع از قتل نیز ، شرایط قصاص قاتل وجود ندارد . در این نوع از قتل ها ، مرتکب یا قاتل ، نه قصد انجام فعل منجر به قتل را داشته و نه قصد نتیجه فعل ، یعنی کشته شدن مقتول . بر این اساس ، اگر شخص نابالغ یا دیوانه ، دیگری را بکشد ، قتل از نوع خطای محض می باشد و مرتکب ، قابل قصاص نیست و یکی از اعضای خانواده وی ، باید دیه قتل را پرداخت نماید .

علاوه بر شرایط ذکر شده ، اگر دادگاه ، پرونده قتل را بررسی نموده و قتل را از نوع قتل عمد تشخیص دهد ، اولیای دم مقتول ، این اختیار را دارند که قصاص نمودن قاتل را تقاضا نمایند . بنابراین ، یکی از مهم ترین شرایط قصاص قاتل ، آن است که ولی دم مقتول ، بخواهند که قاتل ، قصاص شود .

لذا اگر اولیای دم ، اقدام به گذشت از قصاص کرده باشند ، قصاص یا اعدام قاتل ، موضوعیت ندارد . چرا که حق قصاص ، صرفا متعلق به اولیای دم است . همچنین ، ممکن است که اولیای دم مقتول ، به جای قصاص قاتل ، قصد داشته باشند که از قاتل ، دیه بگیرند و از قصاص یا اعدام وی صرف نظر نمایند .

البته ، در صورتی که ولی دم وجود نداشته باشد و یا اینکه به آنها دسترسی وجود نداشته باشد ، حاکم شرع یا ولی امر نیز می تواند از جانب اولیای دم شخص کشته شده ، تقاضای قصاص یا اعدام قاتل را داشته و یا تقاضای دیه نماید . اجرای قصاص نیز با استفاده از طناب دار یا حلق آویز کردن انجام می شود ؛ یا با هر شیوه دیگری که کمترین آزار را برای شخص داشته باشد .  همچنین، اگر پدر فرزند خود را به قتل رساند، قصاص پدر توسط فرزند های دیگر و سایر اولیای دم، امکان پذیر نمی باشد.

 اجرای قصاص نفس

آیا برای قصاص قاتل باید دیه داد

در قسمت قبل ، شرایط قصاص قاتل ، بر اساس قانون مجازات اسلامی را مورد بررسی قرار دادیم . اما علاوه بر شرایط ذکر شده و موارد سقوط قصاص قاتل ، شرط مهم دیگری نیز برای قصاص نمودن قاتل ، پیش بینی شده است و آن ، پرداخت تفاضل دیه اعدام است . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که آیا برای قصاص نمودن قاتل ، باید به وی یا خانواده اش دیه پرداخت نمود ؟

شاید در ابتدای امر ، اندکی عجیب باشد که چرا لازم است برای قصاص همسر قاتل ، به خانواده یا ورثه وی ، دیه پرداخت کرد . اما پرداخت تفاضل دیه به قاتل ، به دلیل این است که گاهی ، شخص مقتول ، دیه کمتری نسبت به قاتل دارد . به عنوان نمونه ، بر اساس قانون مجازات اسلامی ، دیه زن ، نصف دیه مرد است . به همین دلیل ، بر اساس ماده 382 این قانون ، در صورتی که زن مسلمانی به عمد کشته شود و قاتل ، مرد مسلمان باشد ، ولی دم مقتول ، باید قبل از قصاص نمودن وی ، نصف مبلغ دیه کامل انسان را به وی پرداخت کنند .

علاوه بر این ، در صورتی که چند نفر با مشارکت هم ، فردی را به صورت عمدی ، به قتل رسانده باشند ، هرچند تمام آنها را می توان قصاص نمود ، اما هر فرد ، صرفا به میزان سهم خود ، در قتل مسئولیت دارد . به عنوان نمونه ، اگر دو نفر ، یک فرد را کشته باشند ، هر فرد ، تنها نیمی از مسئولیت قتل را به عهده دارد . به همین دلیل ، خانواده مقتول ، می توانند تقاضا کنند که صرفا یکی از آنها قصاص و اعدام شود و تفاضل دیه اعدام وی ، توسط مرتکب دیگری که قصاص نمی شود ، پرداخت گردد .

هر چند ، اگر اولیای دم بخواهند ، می توانند تقاضای قصاص هر دو مجرمان را داشته باشند . اما در این صورت ، باید تفاضل دیه هر یک از آنها را نیز پرداخت کنند . در این مثال ، چون دو نفر ، برای قتل یک نفر اعدام می شوند ، باید به میزان یک دیه کامل ، به عنوان تفاضل دیه اعدام ، به خانواده دو قاتل ، پرداخت شود . ( برای هر کدام ، نصف دیه انسان کامل ) .

پرداخت دیه برای قصاص قاتل یا پرداخت تفاضل دیه ، در یک مورد دیگر هم موضوعیت دارد و آن هم ، زمانی است که برخی از اولیای دم ، خواهان قصاص باشند و برخی دیگر ، خواهان دریافت دیه یا رضایت دادن بدون دریافت دیه باشند و به بیان دیگر ، صاحب حق قصاص ، چند نفر بوده و در خصوص اعدام یا دریافت دیه از قاتل ، با هم توافق نداشته باشند .

در این صورت ، کسی که خواهان قصاص است ، باید ابتدا ، سهم دیه دیگری را که خواهان دریافت دیه است ، پرداخت نماید . اگر اولیای دم ، بخواهند به جای قصاص ، دیه بگیرند ، این تفاضل دیه اعدام باید به ایشان پرداخت شود و اگر بدون مطالبه دیه ، خواهان گذشت باشند ، تفاضل دیه ، به مرتکب پرداخت می شود .

لازم به ذکر است که اگر اولیای دم مقتول ، تمکن مالی برای پرداخت دیه اعدام قاتل را نداشته باشند و یا اینکه قتل ارتکابی ، احساسات و عواطف عمومی را جریحه دار نماید ، با درخواست دادستان و تایید رئیس قوه قضاییه ، این مقدار تفاضل دیه قاتل و مقتول ، توسط بیت المال پرداخت می شود .

هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه آن

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط قصاص قاتل در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی کارشناس رسمی دادگستری نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی کارشناس رسمی دادگستری به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط قصاص قاتل پاسخ دهند .

سوالات متداول

1- در چه شرایطی می توان قاتل را قصاص نمود ؟

صورتی که اولیای دم تقاضای قصاص قاتل را داشته باشند و جمیع شرایط قانونی مثل پرداخت تفاضل دیه وجود داشته باشد می توان قاتل را اعدام یا قصاص نمود که این شرایط به صورت مفصل در متن مقاله ذکر شده است .

2- آیا برای قصاص یا اعدام قاتل باید به وی دیه پرداخت کرد ؟

بله در مواردی باید برای اعدام قاتل تفاضل دیه پرداخت کرد مثل زمانی که قاتل مرد و مقتول زن است یا زمانی که قاتل متعدد و مقتول یک نفر است یا برخی از اولیای دم گذشت کرده و دیگران خواهان قصاص باشند که شرح آن در مقاله ذکر شده است .

3- در کدامیک از قتل ها می توان قاتل را قصاص یا اعدام نمود ؟

بر اساس قانون مجازات اسلامی قصاص یا اعدام قاتل صرفا مختص قتل هایی است که به صورت عمدی اتفاق می افتند و در قتل غیر عمد یا شبه عمد یا خطای محض شرایط قصاص قاتل وجود ندارد که جزئیات این مطلب در مقاله آمده است .

برای مشاوره شرایط قصاص قاتل

برای مشاوره شرایط قصاص قاتل