چگونگی ارزیابی وسائط نقلیه موتوری زمینی توسط کارشناس رسمی دادگستری رشته وسائط نقلیه موتوری زمینی و تصادفات

در صورتی که وسائط نقلیه دچار آسیب شود و این آسیب ناشی از تصادف یا برخورد وسیله نقلیه با جسمی دیگر باشد، می‌توان برای ارزیابی این وسیله نقلیه از کارشناس رسمی دادگستری رشته وسائط نقلیه موتوری زمینی و تصادفات کمک گرفت. منظور از ارزیابی وسائط نقلیه موتوری زمینی، فرآیندی است که در طی آن وسیله نقلیه و لوازم و تجهیزات آن ارزش‌گذاری می‌شود.

در این فرآیند، اولین گام تشخیص اصالت وسیله نقلیه است. اصالت خودرو از طریق تطبیق مدارک خودرو با مشخصات ظاهری خودرو و توسط کارشناس رسمی تصادفات، صورت می‌گیرد. ‌در صورتی که اصالت خودرو تأیید نشود، ارزیابی صورت نمی‌گیرد و تنها شرط ارزیابی آن است که مراجع قضایی مجوزهای مربوطه را صادر کرده باشند. قیمت وسیله نقلیه با مشورت با متخصصان بازار خودرو مشخص و معین می‌گردد.

در طی این فرآیند قابلیت بازسازی وسیله نقلیه مشخص می‌شود و کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه موتوری زمینی و تصادفات تشخیص می‌دهد که وسیله مورد نظر امکان بازسازی را دارد و در صورتی که چنین امکانی فراهم نباشد، وسیله بالاجبار از حیز انتفاع ساقط است، باید اوراق شود و قیمت آن بر اساس قطعات آن و بسته به میزان فرسودگی تعیین می‌گردد.

در صورتی که در فرآیند ارزیابی این نتیجه حاصل شد که وسیله نقلیه اصالت و قابلیت بازسازی دارد، برای قیمت‌گذاری و ارزیابی وسیله نقلیه باید به تیپ وسیله، سیستم، مدل و نوع آن توجه کرد. یکی از چالش‌هایی که برخی از افراد در مورد آن با کارشناس دادگستری تصادفات مشورت می‌کنند، این است که وسیله نقلیه اصالت دارد و قابل بازسازی است ولی شماره گذاری آن به تعویض اتاق بستگی دارد. در این گونه موارد باید اتاق وسیله به گونه‌ای انتخاب شود که سیستم یا تیپ وسیله نقلیه به کلی تغییر نکند.

یکی دیگر از چالش‌های ارزیابی وسائط نقلیه موتوری زمینی، خودروهای وارداتی است که شماره‌گذاری آن‌ها مشمول هزینه‌های سنگین خواهد بود. در ارزیابی این‌گونه وسایل، باید به هزینه‌های مذکور هم توجه شود. ارزیابی و قیمت‌گذاری وسایل نقلیه از طرف کارشناس رسمی وسائط نقلیه موتوری زمینی به شکلی انجام می‌شود که خریدار به دلیل هزینه‌هایی که بابت بازسازی انجام می‌دهد، از خرید وسیله نقلیه سود ببرد.

گاهی خسارات وارده به وسیله به حدی بالاست که صرف هزینه برای بازسازی و تعمیر آن واقعاً به صرفه نیست. برای به صرفه بودن بازسازی باید به هزینه‌های جانبی توجه کرد. منظور از هزینه‌های جانبی، مالیات و عوارض مربوط به شماره گذاری خودروهای خارجی، مالیات انتقال خودرو، هزینه‌ بیمه شخص ثالث، هزینه مربوط به دفتر اسناد رسمی است. در صورتی که این هزینه‌ها از میزان ارشد خودرو بیشتر باشد، واقعاً معقول نیست که خودرو بازسازی شود.

اتاق، شاسی، وضعیت لاستیک‌ها و میزان پوسیدگی آن‌ها، میزان کارکرد وسیله نقلیه از نظر کیلومتر و وضعیت بدنه خودرو و سالم بودن آن مواردی است که برای ارزیابی مد نظر کارشناس مذکور قرار می‌گیرد و هزینه‌های مربوط به موارد مذکور به صورت دقیق محاسبه خواهد شد. مثلاً در حین ارزیابی اتاق و شاسی و موارد وابسته به آن، پنجاه درصد از ارزش کلی وسیله نقلیه را به خود اختصاص می‌دهد و نکته دیگر این است که وسایل نقلیه‌ای که از رده خارج شده باشند، قابل بازسازی نخواهد بود.

ارزیابی وسایل نقلیه در حالات دیگری غیر از خسارت هم انجام می‌شود. خرید و فروش وسایل نقلیه یکی از این موارد است که در این مورد خریدار یا فروشنده برای مشخص کردن ارزش ریالی وسیله نقلیه به کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه موتوری زمینی مراجعه می‌کنند و وی قیمت دقیق را برای آنها مشخص می‌کند. گاهی در تعیین قیمت یک وسیله نقلیه، بین فروشنده و خریدار اختلافی وجود دارد که با مراجعه به کارشناس مذکور می‌توانند به راحتی ابهام را برطرف نمایند.

یکی از کارهایی که برای مهاجرت به کشورهای خارجی انجام می‌شود، اعلام دارایی‌های موجود در کشور مبدأ است. افراد می‌توانند برای ارزش‌گذاری خود به کارشناس وسائط نقلیه موتوری زمینی مراجعه کنند. این کارشناس با توجه به فاکتورهای تعیین قیمت که در این مقاله آمده است، وسیله را ارزش‌گذاری و مدرک مربوط به ارزیابی را به زبان انگلیسی ارائه می‌کند.

در برخی موارد مشاهده شده است که تصادفی رخ داده است و بررسی‌های لازم توسط مراجع قانونی جهت پرداخت خسارت به زیان‌دیده انجام شده است ولی شخصی که باید هزینه را بپردازد نسبت به میزان خسارت تعیین‌شده اعتراض دارد و یا اینکه شخصی که خسارت دیده است، مدعی است که مبلغی که بابت ارزش وسیله نقلیه باید به وی پرداخت شود، مناسب نیست.

در چنین مواردی کارشناس رسمی تصادفات می‌تواند با بررسی سلامت بدنه یا میزان خسارت به بدنه، زنگ زدگی، سن و طول عمر مفید خودرو، میزان کارکرد خودرو رنگ شدگی بخشی از وسیله نقلیه، مشاهده قرائن و شواهد دال بر تصادفات سنگین و آسیب به شاسی و بدنه و قطعات یدکی، وسیله نقلیه را ارزش‌گذاری می‌کند. در صورتی که مورد خسارت مطرح باشد، کارشناس مذکور با بررسی علت خسارت، تعیین تقصیر و ارزش گذاری وسیله نقلیه، میزان خسارت را به طرفین اعلام می‌نماید.