نحوه تشخیص مقصر در تصادفات توسط کارشناس رسمی دادگستری رشته وسائط نقلیه موتوری زمینی و تصادفات
یکی از چالش‌های مهم در حوزه تصادفات، تشخیص مقصر است و کارشناس رسمی دادگستری رشته وسائط موتوری زمینی و تصادفات می‌توانند در کنار مشخص کردن علل تصادفات، مقصر یا مقصران آن را نیز شناسایی کند. پس از به وقوع پیوستن تصادف، کارشناس راهنمایی و رانندگی بر سر صحنه حاضر می‌شود و گزارشی تهیه می‌کند و پس از آن با ارجاع به قوانین مربوطه و همچنین بررسی و تجزیه و تحلیل خود، مقصر یا مقصران یک تصادف را تشخیص می‌دهد.
این در حالی است که شاهد اعتراض بسیاری از افراد به رأی صادره از طرف کارشناس راهنمایی و رانندگی هستیم. این افراد می‌توانند به کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه موتوری زمینی و تصادفات مراجعه کنند و مسئله مربوط به خود را با وی در میان بگذارند. کارشناس در وهله اول، در صحنه تصادف حاضر می‌شود و موقعیت تصادف را بررسی می‌کند و کلیه شواهد و قرائن را در نظر می‌گیرد و به رأی صادره از سوی مقام ذی‌صلاح نیز توجه دارد.
گاهی تصادف در میدان اتفاق می‌افتد، در این صورت کارشناس رسمی تصادفات ابتدا علائم راهنمایی و رانندگی، خط کشی‌ها، چراغ‌ها و تابلوها را بررسی می‌کند تا بفهمد که حق تقدم با کدام یک از طرفین تصادف بوده است. با مشخص شدن حق تقدم، هر کدام از طرفین که حق تقدم را رعایت نکرده باشد، مقصر خواهد بود. یکی از اصلی‌ترین نوع تصادفات، تصادف در فرعی به اصلی است که مسئله اصلی در این نوع تصادف، عدم توجه کافی به حق تقدم است.
یکی از موضوعاتی که در کشور ما معمولاً منجر به تصادف می‌شود، سبقت غیرمجاز است و یکی از موارد مورد نظر کارشناس دادگستری تصادفات این است که سبقت به چه شکل و در کدام موقعیت و در چه شرایطی انجام شده است. قاعده سبقت این است که با دادن راهنما، از سمت چپ انجام می‌شود و وقتی خودرو به اندازه کافی از خودرو عقبی فاصله گرفت، به شکلی که تایرهای خودرو عقبی از داخل آینه پیدا بود می‌توان به لاین نخست برگشت. کارشناس با بررسی این قاعده، می‌تواند مقصر تصادف را به راحتی تشخیص دهد.
خط قرمز رانندگی و شرط عقل، رانندگی با سرعت مجاز است. در صورتی که خودرو وارد سرعت غیرمجاز شود، کنترل خودرو مشکل خواهد شد و راننده نمی‌تواند آن طور که باید و شاید در مواقع ضروری واکنش نشان دهد و به همین خاطر عنوان «سرعت مطمئنه» مطرح شده است. سرعت مطمئنه، یک سرعت کاملاً متغیر است و بستگی به نوع جاده، شرایط آب و هوایی، ساعات شبانه روز، میزان عبور و مرور و غیره دارد.
راننده‌ای که سرعت مطمئنه داشته باشد، در هر شرایطی می‌تواند خودرو خود را کنترل کند و مانع از وقوع تصادف شود. در صورتی که نظر افسر راهنمایی و رانندگی، عدم رعایت سرعت مجاز و مطمئنه باشد، کارشناس تصادفات، از روی خط ترمز و شواهد، میزان سرعت را بررسی می‌کند و در صورتی که با توجه به موقعیت سرعت مجاز و همچنین سرعت مطمئنه رعایت نشده باشد، مقصر را تعیین می‌کند.
یکی از مسائل دیگر، وجود نقص یا نواقص فنی در خودرو است. کارشناس مورد بحث با بررسی موارد فنی و مشورت با متخصص مکانیک خودرو می‌تواند مسائل فنی از جمله وجود یا عدم وجود ترمز در خودروها را بررسی کند. چند نشانه وجود دارد که می‌توان به کمک آنها به راحتی مقصر را تشخیص داد و در صورتی که کارشناس رسمی تصادفات با چنین مواردی مواجه شود، در سریع‌ترین زمان ممکن مقصر را تشخیص می‌دهد.
به عنوان مثال در صورتی که یک خودرو به پشت خودرو دیگر برخورد کند، خودرویی در حالت ایست باشد و به آن برخورد کند، خودرویی در حالت دنده عقب به خودرو دیگر برخورد کند، مقصر است. خطایی، راننده را مقصر می‌کند که اگر این خطا نبود، تصادف اتفاق نمی‌افتاد.
لازم به ذکر است که در تصادف بین خودرو و عابر پیاده هم همیشه راننده مقصر نیست و در صورت چنین تصادفی، کارشناس رسمی وسائط نقلیه موتوری زمینی بررسی می‌کند که عابر از خطوط عابر پیاده استفاده کرده است، به پل عابر پیاده توجه داشته است، چراغ قرمز را در نظر گرفته است و یا ورود ناگهانی به سواره رو داشته است. در صورتی که هر کدام از موارد مشاهده شود، از نظر کارشناس مذکور، عابر پیاده نیز مقصر خواهد شد.
