تحدید حدود املاک برای برای صدور اسناد یک امر الزامی است. هر ملکی باید حدود آن به طور دقیقی مشخص شده باشد. منظور از تعیین حدود، مشخص کردن مختصات هر ملک است که حدود اربعه نیز به آن می‌گویند. صدور سند مستلزم مشخص بودن این حدود است. تعیین حدود به منظور مشخص کردن ملک برای جلوگیری از تصرف مالک و یا تجاوز به ملک او و جلوگیری از اختلافات بسیار اهمیت دارد. کارشناس رسمی دادگستری نقشه برداری وظیفه تعیین حدود هر ملک به کمک دستگاه های نقشه برداری را بر عهده دارد. در این مقاله به بررسی اهمیت و شیوه تعیین حدود و همچنین اختلافات و اعتراضاتی که در این زمینه وجود دارد می‌پردازیم.
نکته ای که پیش از وارد شدن به بحث شایسته ذکر است تفاوت تعیین حدود و تحدید حدود است. عموما این دو در یک معنا بکار می‌روند اما تفاوت هایی با یکدیگر دارند. در روند توضیح شیوه تعیین حدود تفاوت‌های این دو موضوع را ذکر خواهیم کرد.
برای تعیین حدود باید مراحل ذیل گذرانده شود: 1- ارائه درخواست تعیین حدود ملک 2- ثبت درخواست 3- بررسی امکان تعیین حدود و اخذ هزینه‌های آن 4- دستور زمان تعیین و ابلاغ به مجاورین و همسایگان 5- حضور کارشناس رسمی نقشه برداری و انجام عملیات تعیین
بنابراین می‌توان گفت که تعیین حدود مرحله ای قبل از تحدید حدود است، تحدید حدود به منظور صدور سند مالکیت انجام می‌شود. در خصوص تعیین حدود نیازی نیست تا متقاضی اقدام به انتشار آگهی کند و تنها ابلاغ به مجاورین کفایت می‌کند. اما در تحدید حدود انتشار آگهی الزامی است. بنابراین تعیین حدود نسبت به تحدید حدود یک موضوع مقدماتی تر به نظر می‌رسد هر چند که هنوز هم ممکن است در یک معنا به کار برود.
هر گاه فردی به حدود یک ملک اعتراض کند و اعتراض او در دادگاه پذیرفته شود دیگر نیازی به انتشار آگهی در روزنامه ها نیست چرا که پرونده به طور دقیق بررسی شده است و حکم نهایی صادر گردیده است. معترضین باید قبل از اتمام یک ماه از مدت تحدید به اداره ثبت اعتراض خود را ارائه دهند.
در بسیاری از موارد وارثان با اسنادی رو به رو هستند اما محل دقیق آن ملک را نمی‌دانند و یا مالکان به دلایل مختلفی چون تغییر محل و ساخت و ساز موقعیت دقیق املاک را نمی توانند تشخیص دهند. در این موراد مالکان می توانند با مراجعه به کارشناسان و ارائه سند محل دقیق ملک خود را مشخص کنند. جانمایی با کمک دستگاه جی پی اس و مختصات یو تی ام با وجود هر گونه تغییری که ممکن است در محل افتاده باشد مشخص می‌شود.
در صورتی که مختصات یو تی ام در دسترس نباشد کارشناس با توجه به نقشه های ثبتی و همچنین مختصاتی که در سند ذکر شده است و تفکیک و مقایسه آن با املاک مجاور می تواند حدود اربعه ملک را به صورت دقیق مشخص نماید و یا با استفاده از پلاک ثبتی و شناسه جام به راحتی قابل دسترسی است.
اما در خصوص مکان‌هایی که عمدتا خارج از شهر‌ها هستند و از طریق سیستم نقشه های شهری و یا سایر مختصات نمی‌توان آن را مشخص کرد کارشناس نقشه برداری با رجوع به نقشه‌های تفکیکی و علائم رفرنس نقشه برداری می‌تواند موقعیت ملک را مشخص نماید.
بنابراین تعیین حدود و تحدید حدود عملیات های نسبتا مشابهی هستند که از اهمیت زیادی برخوردارند. کارشناس دادگستری نقشه برداری نقش بسزایی در این امر دارد و با تعیین این حدود در واقع به اداره ثبت و دادگاه کمک شایانی در حل پرونده‌ها دارند. آن‌ها با بازدید از محل مورد نظر و تطبیق واقعیت با اطلاعاتی که از طریق نقشه برداری در اختیار دارند می‌توانند مانع از بروز اختلافات در حوزه امور ثبتی شوند و همچنین موقعیت دقیق اسناد را از طریق راه‌های مذکور به صورت دقیق مشخص کنند.
از سوی دیگر مالکان باید با مراجعه به کارشناس نقشه برداری جهت تعیین تکلیف ملک خود و همچنین برای جلوگیری از تجاوز و مشکلات عدیده ای که در این حوزه رخ می‌دهد، اقدام به تعیین حدود به وسیله نقشه بردار کنند. هزینه نقشه برداری با توجه به ملک مورد نظر مشخص می‌شود اما رقم ناچیزی به حساب می‌آید.
