کارشناس رسمی دادگستری کتاب و کتاب شناسی ومسئله مالکیت معنوی کتاب در حقوق ایران
مباحث مالکیت معنوی یکی از چالش برانگیز ترین بحث های موجود در سیستم اداری و قضائی کشور به حساب می آید. برای حل این چالش کارشناس رسمی دادگستری کتاب و کتاب شناسی باید به قوانین و عرف جاری کشور آگاهی زیادی داشته باشد تا حتی الامکان بتواند در چارچوب همین قوانین به حل این چالش کمک کند.
ابتدا باید توضیح داد که حقوق مالکیت معنوی چیست. مباحثی در علم حقوق است که به بررسی موضوعاتی می پردازد که زاییده اندیشه افراد است و به شکل کتاب، آثار هنری و… در می آید. بنابراین مالکیت معنوی در حوزه کتاب نهایتا چون یک شی در می آید اما مالکیت جدید ایجاد نمی کند چرا که مولف یا مترجم صاحب محتوای آن اثر است نه آنچه به شکل کتاب عرضه شده است.
بسیاری از دعوا ها و پرونده های تشکیل شده در دادگاه ها بر سر مالکیت معنوی کتاب است. معمولا کارشناس رسمی حوزه کتاب و کتاب شناسی در این موراد کمک شایانی به حل این پرونده ها می کنند. آگاهی از این حقوق و چیستی آن علاوه بر کارشناس کتاب و کتاب شناسی به افراد و نهاد های مربوطه نیز کمک می کند تا از به وجود آمدن این مشکلات پیشگیری کنند.
حق نشر و تکثیر یکی از حقوقی است که به نویسنده یک کتاب اجازه می دهد تا به صورت انحصاری به انتشار کتاب خود بپردازد. به عبارت بهتر کسی جز صاحب اثر یا بدون اجازه او نمی تواند اقدام به انتشار اثر یا آثار فرد دیگری کند. این موضوع اشاره به فصل سوم- ماده دوم قانون حمایت از حقوق مولفان و منصفان و هنرمندان دارد. علاوه بر این ماده، در ماده چهارم همین قانون آورده اند که: حقوق معنوی پدید آورنده، محدود به زمان و مکان نیست و غیر قابل انتقال است. فصل سوم این قانون به مدت حمایت از حقوق می پردازد که ماده اول آن قابل توجه است. بر طبق این ماده قانونی اگر صاحب اثر وارثی داشته باشد و یا ارث خود را به موجب وصیت به شخص دیگری واگذار کرده باشد، آن شخص می تواند به مدت سی سال از حقوق معنوی آن استفاده نماید. اما در صورتی که وارثی نباشد و وصیتی هم انجام نشده باشد، تمامی حقوق مذکور به همان مدت به وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی تعلق خواهد گرفت.
بدین ترتیب مالکیت معنوی بعد از مرگ به ورثه می رسد. برای مثال اگر فردی کتابی تالیف کرده باشد تا سی سال بعد از مرگش در صورت وجود وارث حق مالکیت معنوی به او انتقال می یابد.
بنابراین کارشناس کتاب و کتاب شناسی با در نظر گرفتن این حقوق و مجموعه حقوق ذکر شده در قانون مذکور می تواند راهنمای مناسبی برای حل مجادلات و پیشگیری از آن در حوزه کتاب و کتاب شناسی باشد.
