کارشناس رسمی دادگستری انرژی هسته‌ای علاوه بر مسئولیت‌هایی که جهت حل اختلافات هسته‌ای و همچنین ارزیابی خسارت‌های هسته‌ای برعهده دارد، برای عملکرد بهتر در حوزه ایمنی و همچنین ارزیابی خسارت‌ها باید نسبت به روند‌های تولید، کنترل و بهره‌برداری از نیروگاه‌های هسته‌ای هم اطلاعات کاملی در اختیار داشته باشد. به همین دلیل در این یادداشت به بررسی انواع نیروگاه‌ها و راکتور‌های هسته‌ای و همچنین مهم‌ترین تجهیزات صنعت هسته‌ای خواهیم پرداخت.
بهتر است با هدف و نوع فعالیت یک نیروگاه هسته‌ای آغاز کنیم. انرژی هسته‌ای انرژی آزاد شده حاصل از شکافت هسته‌ای است. این انرژی که به صورت گرمای بسیار زیاد ایجاد می‌شود زمینه به حرکت درآمدن توربین‌ها و ژنراتور‌ها را فراهم می‌کند که از این طریق تولید انرژی برق صورت می‌گیرد. بنابراین فرآیند زنجیره‌ای برخورد نوترون‌ها به یکدیگر در هر لحظه شکافت بیشتری ایجاد می‌کند به طوری که انرژی بسیار زیادی از اتم‌ها تولید می‌شود. بنابراین برای تولید انرژی ابتدا نیازمند شکافت هستیم.
اما راکتور‌ها مهم‌ترین جزء صنایع هسته‌ای هستند. راکتور‌ها انوع مختلفی دارند، راکتور‌های آب سبک و آب سنگین، راکتور‌ها کند کننده، راکتور‌های مایع، راکتور آب جوشان، راکتور خنک کننده، راکتور گرمایی، راکتور‌های هسته‌ای طبیعی و موراد دیگری که بر حسب نوع کاربرد راکتور‌ها می‌توان از آن‌ها نام برد.
اجزای یک راکتور شامل محفظه راکتور، مبدل حرارتی، توربین، میله‌های کنترل، کند کننده، ژنراتور، پمپ، مبدل الکتریکی، قلب راکتور، استاتیک‌های کنترلی و لوله‌های مخصوص انتقال هستند. کارشناس دادگستری انرژی هسته‌ای با شناخت این اجزاء و همچنین آشنایی با کاربرد و کارویژه‌های آن‌ها می‌تواند از بروز حادثه جلوگیری و یا نظریات کارشناسی برای بهبود روند کار بدهد. برای مثال بدنه راکتور ها به دلیل فعالیتی که در آن صورت می‌گیرد معمولا از بتن و فولاد است و اگر غیر از این باشد مواد رادیو اکتیو به راحتی وارد محیط می‌شوند.
اما سانتریفیوژها از دیگر ابزار‌های مهم در صنعت هسته‌ای هستند. سانتریفیوژ دستگاهی در حال چرخش مداوم با سرعت بسیار بالاست که با استفاده از نیروی گریز از مرکز موادی که درون آن وجود دارد را به سمت بیرون پرتاب می‌کند. از سانتریفیوژها در موارد مختلفی استفاده می‌کنند اما غنی سازی اورانیوم یکی از مهم‌ترین کارویژه‌های سانتریفیوژ است که کیک زرد حاصله از سنگ اورانیوم به وسیله سانتریفیوژ خالص می‌شود. انواع مختلف سانتریفیوژ با توجه به کاربرد آن‌ها در بخش‌های صنعتی، آزمایشگاهی و یا حتی هوانوردی مورد استفاده هستند.
از نظر کارشناس انرژی هسته‌ای سانتریفیوژ ها بر اساس کاربرد و نوعشان مانند دیجیتالی، شاخه، تک اسب، چهار اسب، یخچال دار و غیره قیمت‌های مختلفی دارند. بعضی از سانتریفیوژها حدود پنج میلیون تومان قیمت دارند که بیشتر صنعتی هستند اما سانتریفیوژهای مورد استفاده در صنعت هسته‌ای به مراتب با ارزش تر هستند.
بنابراین کارشناس رسمی انرژی هسته‌ای با شناخت همه این تجهیزات به اظهار نظر در امور مختلف حوزه هسته‌ای می‌پردازد. در ارزیابی خرید و فروش تجهیزات هسته ای نقش ایفا می‌کند، میزان خسارت را بر اساس قیمت تجهیزات و تاثیرات محیطی محاسبه می‌کند، در قرارداد‌های خرید و فروش تجهیزات اظهار نظر می‌کند و همچنین در خصوص کیفیت تولیدات داخلی هسته‌ای و شرکت‌هایی که تجهیزات هسته‌ای تهیه می‌کنند اطلاعات کافی را در اختیار نهاد‌ها و مراجع قضائی می‌گذارد. علاوه بر این شناسایی و کسب اطلاعات کافی از این تجهیزات جهت عیب یابی و بررسی اختلالات در سیستم‌های مختلف اعم از راکتور‌ها، فرآیند تبدیل انرژی و یا کارکرد سانتریفیوژها بسیار کاربرد دارد.
