برنامه ریزی درسی(1)
توجه: “بخش اول” این مقاله، با پرهیز از ورود به مباحث تخصصی ، صرفاًً به آشنایی اجمالی با تعاریف و مزایای”برنامه ریزی” می پردازد. با وجود این، چنانچه تمایلی به مطالعه این مقدمه و تعاریف ندارید، می توانید مستقیماً ملزومات و مراحل برنامه ریزی درسی و نکات آن را در بخش های “دوم” و “سوم” مطالعه فرمایید.
بخش اول: آشنایی با مفهوم برنامه ریزی
الف- تعریف برنامه ریزی
در تعریفی ساده، برنامه ریزی (Planning) ، فرآیند یا شیوه ای برای رسیدن به اهداف است و در تعریفی تخصصی، برنامه ریزی فرایندی است منظم، مداوم، حساب شده ومنطقی، جهت دار و دورنگر به منظورهدایت فعالیت ها برای رسیدن به هدف مطلوب .
همچنین بر اساس تعریفی دیگر، برنامه ریزی عبارتست از:
بررسي، برآورد و تخمين نيازها
بررسي، برآورد و تخمين امكانات
بررسي، برآورد و تخمين بهترين راه استفاده از امكانات براي برآوردن نيازها
ب- اهمیت برنامه ریزی
درعصرحاضر، برنامه ریزی، فعالیتی حیاتی واجتناب ناپذیردرتمام امور فردی، اجتماعی وسازمانی است. به نحوی که بدون توجه به آن هیچ فعالیتی به صورت کارآمد و موثر قابل تحقق نخواهد بود. برنامه ریزی از وظایف بسیار مهم مدیران است و با سایر وظایف آنها ارتباطی تنگاتنگ دارد. اگر نگرش مبتنی بر برنامه ریزی در سراسر زندگی فردی و سازمانی تسری یابد، نوعی تعهد به عمل بر مبنای تعقل و تفکر آینده نگر و عزم راسخ بر استمرار آن ایجاد می شود.
ج- مزایای برنامه ریزی
برخی از مزایای برنامه ریزی عبارتند از:
جلوگیری از سردرگمی، بلاتکلیفی و پراکنده کاری
افزایش احتمال رسیدن به اهداف
ایجاد فرصتِ اجرای منظم تصمیم ها
جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی
انطباق با شرایط متغیر محیطی
استفاده صحیح از منابع
فراهم شدن امکان کنترل نتایج
فراهم شدن امکان سنجش میزان پیشرفت
بازخوانی و مرور اهداف و کمک به روشن شدن آن
آسان تر شدن دستیابی به اهداف بزرگ با شکستن آن به اجزای کوچک تر
ه- انواع برنامه ریزی
برنامه ريزي از جنبه های گوناگون قابل دسته بندی است و بسته به رویکرد مورد نظر، انواع متفاوتی دارد که مهمترین آنها جهت آشنایی عنوان می شود:
برنامه ريزي از جنبه ماهيت ( زماني، فيزيكي، سازماني، فرآيند، مالي، وظيفه اي و عمومي)،
برنامه ريزي به لحاظ رویکرد (خرد، كلان، توسعه و آمايش)،
برنامه ريزي از نظر جامعيت ( جامع و محدود –جزئي-)،
برنامه ريزي از جنبه تصمیم گیری (راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی)،
برنامه ريزي به لحاظ اهداف ( کلی و خاص)،
برنامه ريزي از نظر مقیاس ( ملی، منطقه ای، محلی )،
برنامه ريزي از جنبه زمان (بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت).
همچنین از دیدگاهی دیگر می توان برنامه ریزی را به سه دسته تقسیم بندی کرد:
۱) برنامه‌ریزی تخصصی:
خود به سه دسته تقسیم می شود: الف) برنامه ریزی و کنترل تولید (مدیریت تولید) ب) برنامه ریزی نیروی انسانی ج) برنامه ریزی مالی و تنظیم بودجه.
۲) برنامه ریزی عملیاتی (اجرایی):
برنامه های اجرایی برای به اجرا درآوردن تصمیمات راهبردی طرح می‌شوند به عبارت دیگر برنامه های اجرایی عبارتند از تصمیمات کوتاه مدت که برای بهترین استفاده از منابع موجود با توجه به تحولات محیط اتخاذ می‌گردند.
مراحل برنامه ریزی عملیاتی عبارتند از :
الف) تدوین برنامه های کوتاه مدت (مانند تنظیم بودجه و زمانبندی)
ب) تعیین معیارهای کمی و کیفی سنجش عملکرد و ارزیابی هزینه های اجرای عملیات
ج) ارزیابی برنامه ها و تعیین موارد انحراف عملکرد از آنها
د) تجدید نظر در برنامه ها و تهیه برنامه های جدید.
۳) برنامه ریزی راهبردی(استراتژیک):
برنامه ریزی راهبردی در بر دارنده تصمیم گیری‌هایی است که راجع به اهداف راهبردی بلند مدت سازمان می باشند. در این نوع از برنامه ریزی، مقاصد (مأموریتها) و هدف‌های سازمان مشخص و اهداف بلند مدت به هدف های کمی و کوتاه که آن را هدفگذاری می‌نامند ، تجزیه می گردد.
همچنین سیاستهای کلی (تدوین و تنظیم خط مشی ها) و برنامه های عملیاتی طرح‌ریزی می گردد.
در بخش بعدی این مقاله در خصوص الزامات برنامه ریزی درسی سخن خواهیم گفت.
| سایر مقالات |
مقالات مرتبط :
|
15 روش برای اینکه روز خود را با انگیزه آغاز کنید |
|
|
10 اشتباه رایج در مدیریت زمان |
|
| 6 کلاه تفکر |
