دادگاه بدوی یا نخستین به دادگاهی گفته می شود که صلاحیت رسیدگی ابتدایی به دعاوی مطرح شده در دادگاه های عمومی را دارد و این دعوا ممکن است حقوقی و یا کیفری باشد . ساختار و صلاحیت دادگاه های عمومی که شامل شعب بدوی و تجدید نظر است نیز در قانون مشخص شده است .
برای مشاوره ساختار و صلاحیت دادگاه بدوی یا نخستین
برای مشاوره ساختار و صلاحیت دادگاه بدوی یا نخستین
به استناد قانون اساسی ، مرجع عام تظلمات و شکایات افراد دادگاه های دادگستری است و هر یک از افراد جامعه این حق را دارد که به مرجع قضایی دسترسی داشته و بتواند در آن اقامه دعوا نماید . البته در راستای اجرایی نمودن اصول قانون اساسی ، قوانینی به تصویب مجلس رسیده است که ساختار مراجع قضایی جمهوری اسلامی ایران به موجب آنها تعیین شده و انواع و اقسام دادگاه ها و موارد صلاحیت آنها در این قوانین ذکر شده است .
یکی از انواع این دادگاه ها ، دادگاه بدوی یا نخستین است که در مرحله قبل از تجدید نظر و فرجام خواهی به دعاوی شهروندان رسیدگی کرده و حکم یا رای صادر می کند . در همین راستا ممکن است این سوال مطرح شود که دادگاه بدوی یا نخستین یا چیست ؟ هم اینکه ساختار و صلاحیت دادگاه بدوی به چه صورت است .
برای پاسخ دادن به این سوالات در این مقاله به بررسی این موضوعات می پردازیم که دادگاه بدوی چیست و ساختار بدوی دادگاه بدوی چگونه است ، صلاحیت دادگاه بدوی چیست ، رای دادگاه بدوی چیست و اعتراض به رای دادگاه بدوی چگونه است .
ساختار دادگاه بدوی
اشخاصی که تا به حال جهت اقامه دعوا به مراجع قضایی رجوع کرده باشند ، اصطلاح و عنوان ” دادگاه بدوی ” یا ” دادگاه نخستین را شنیده اند . به این معنا که یا با تقدیم دادخواست به ساختار دادگاه بدوی اقامه دعوا نموده اند و یا اینکه برای دفاع از خود به دادگاه نخستین مراجعه نموده اند . حال این سوال مطرح می شود که دادگاه بدوی چیست و دادگاه نخستین چه مفهومی دارد و ساختار دادگاه بدوی به چه صورت است ؟
نام این دادگاه ، یعنی دادگاه بدوی ، بار مفهومی حقوقی خاصی دارد ؛ به این معنا که دادگاه بدوی یا نخستین ، به دادگاهی گفته می شود که در اولین مرحله از رسیدگی به یک دعوا ، اقدام به بررسی پرونده کرده و در نهایت ، اقدام به صدور حکم یا رای نموده باشد .
بنابراین ، دادگاه بدوی همان دادگاهی است که به دادخواست یا شکواییه رسیدگی می کند ، از طرفین دعوت و سخنان آنان را استماع کرده و در نهایت هم رای می دهد . بر خلاف دادسرا ها که رسیدگی مقدماتی در خصوص جرم انجام می دهند و سپس اگر قرائن کافی برای مجرمیت متهم وجود داشت ، پرونده را جهت صدور حکم ، به دادگاه بدوی کیفری ارسال می کنند .
بدوی یا نخستین بودن دادگاه ، از آن جهت است که این دادگاه رسیدگی ابتدایی انجام می دهد ؛ اما ممکن است که علاوه بر دادگاه نخستین ، دادگاه تجدید نظر نیز مجددا به رای دادگاه بدوی رسیدگی کرده و حکم بدوی را نقض کند و رای دیگری صادر کند . یا اینکه از رای دادگاه نخستین تقاضای فرجام خواهی شده و مرجع فرجام خواهی ( دیوان عالی کشور ) رای دادگاه بدوی را نقض کند .
با توجه به تعریفی که از دادگاه بدوی ارائه شد ، در می یابیم که هر دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به یک دعوای حقوقی یا کیفری در اولین مرحله را داشته باشد ، دادگاه بدوی است و فرقی هم ندارد که ساختار این دادگاه ، دادگاه حقوقی باشد یا دادگاه کیفری . چرا که دادگاه حقوقی مخصوص رسیدگی به دعاوی حقوقی است و دادگاه کیفری مخصوص رسیدگی به جرایم و مجازات هاست و هر دوی این دادگاه ها ، از شعب بدوی و تجدید نظر تشکیل شده اند .
حتما بخوانید: مراجع قضایی در قانون
صلاحیت دادگاه بدوی
همانطور که اشاره شد ، دادگاه بدوی به دادگاهی گفته می شود که رسیدگی نخستین را انجام می دهد . اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که صلاحیت دادگاه بدوی به چه صورت است ؟ به عبارت دیگر ، دادگاه بدوی یا نخستین صلاحیت رسیدگی به کدامیک از دعاوی را دارد ؟
بر اساس قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب ، در نظام حقوقی ایران ، مراجعی با عنوان ” دادگاه عمومی ” تشکیل شده است که این دادگاه های عمومی دارای صلاحیت ذاتی جهت رسیدگی به کلیه دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری شهروندان می باشد ؛ مگر آن دسته از دعاوی که در قوانین و مقررات دیگر رسیدگی به آنها در صلاحیت مراجع دیگری قرار گرفته باشد .
به عنوان مثال دادگاه های عمومی اعم از شعب بدوی یا تجدید نظر آن ، صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی را ندارد ؛ چرا که بر اساس قانون حمایت خانواده رسیدگی به دعاوی خانوادگی در صلاحیت دادگاه خانواده است . همچنین دادگاه انقلاب یک دادگاه با صلاحیت خاص و ویژه است که در قانون ، برای رسیدگی به جرایم خاصی رسیدگی می کند . دادگاه ویژه روحانیت هم صرفا به دعاوی مربوط به روحانیون رسیدگی می کند و این دعاوی از صلاحیت دادگاه عمومی خارج هستند .
حال این دادگاه های عمومی که صلاحیت رسیدگی به همه دعاوی به جز موارد استثنا شده در قانون را دارند ، خود شامل شعب بدوی و تجدید نظر می باشند . در قسمت قبل توضیح دادیم که شعب بدوی عهده دار رسیدگی نخستین به دعاوی ای هستند که در صلاحیت دادگاه عمومی است و شعب تجدید نظر هم عهده دار رسیدگی به تجدید نظر خواهی از رای دادگاه بدوی هستند . پس صلاحیت دادگاه بدوی ، رسیدگی ابتدایی به دعاوی حقوقی و کیفری است .
البته در مورد صلاحیت دادگاه بدوی باید این نکته را نیز یادآور شد که بر اساس قانون در حال حاضر شوراهای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به برخی از دعاوی حقوقی ، دعاوی خانواده و حتی دعاوی کیفری که از اهمیت کمتری برخوردار هستند را دارا شده اند و به این ترتیب ، برای جلوگیری از تراکم پرونده در ساختار دادگاه های بدوی این شوراها جهت حصول سازش میان طرفین و یا صدور برخی احکام فعالیت می کنند .
دادگاه حقوقی چیست
رای دادگاه بدوی
دادگاه بدوی یا نخستین بعد از رسیدگی به یک دعوای کیفری یا دعوای حقوقی رای یا حکم صادر می کند و تکلیف دعوا را مشخص می کند . رایی که توسط شعب دادگاه بدوی صادر می شود را اصلاحا ” رای بدوی ” می نامند ؛ یعنی رایی که دادگاه بدوی در یک رسیدگی ابتدایی به پرونده صادر کرده است .
اما نکته بسیار مهمی که در ارتباط با رای دادگاه بدوی وجود دارد این است که در اغلب موارد ، طرفین دعوا می توانند تا زمانی که حکم قطعی نشده است ، اقدام به اعتراض نسبت به رای دادگاه بدوی نمایند که این اعتراض به رای دادگاه بدوی می تواند به اشکال مختلفی همچون واخواهی ، تجدید نظر خواهی ، فرجام خواهی ، اعاده دادرسی باشد که در ادامه در مورد اعتراض به رای دادگاه بدوی توضیح خواهیم داد .
البته ناگفته نماند که رای دادگاه بدوی یا نخستین بدون اینکه نسبت به آن اعتراضی صورت بگیرد هم اصل بر این است که صحیح و مطابق قانون صادر می شود و طرفین دعوا می توانند نسبت به رای دادگاه بدوی تمکین کرده و همان رای را اجرا نمایند ؛ با این حال از آن جهت که احتمال بروز نقص یا خطا و اشتباه در صدور رای دادگاه را نمی توان از نظر دور داشت ، قانونگذار شیوه هایی برای اعتراض به رای دادگاه بدوی نیز مقرر نموده است .
دادگاه کیفری چیست
اعتراض به رای دادگاه بدوی
از آن جهت که گاها طرفین نمی پذیرند که رای دادگاه بدوی مطابق قانون صادر شده است و یا ایراد و نقصی در آن تشخیص می دهند ، ترجیح می دهند که نسبت به آن در دادگاه تجدید نظر تقاضای تجدید نظر خواهی کنند . تجدید نظر خواهی از رای دادگاه بدوی ممکن است به صورت تجدید نظر خواهی از رای دادگاه حقوقی یا تجدید نظر خواهی از رای دادگاه کیفری باشد .
رای دادگاه بدوی پس از تقاضای تجدید نظر خواهی ظرف مهلت بیست روزه ، این بار به جای دادگاه بدوی ، در شعبه دادگاه تجدید نظر ، با ارائه دادخواست تجدید نظر و نه با ارائه نمونه فرم دادخواست بدوی ، مورد رسیدگی مجدد قرار گرفته و در صورت وجود یکی از جهات تجدید نظر خواهی ، ممکن است رای دادگاه بدوی یا نخستین نقض شود .
البته اگر رای دادگاه بدوی به صورت غیابی صادر شده باشد ، محکوم علیه می تواند ظرف مهلت بیست روز نسبت به آن اعتراض کرده و دادخواست واخواهی بدهد . پس از تقاضای واخواهی ، خود شعبه بدوی که حکم غیابی صادر کرده است مجددا با حضور شخص به دعوا رسیدگی کرده و حکم مقتضی صادر می کند .
برخی از آرای صادر شده توسط دادگاه ها که از شعب و ساختار دادگاه بدوی صادر شده اند نیز اگر در مهلت مقرر مورد تجدید نظر خواهی یا واخواهی قرار نگرفته باشند ، قابلیت فرجام خواهی دارند ؛ مانند رای دادگاه بدوی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد ، برخی احکام دادگاه بدوی راجع به اصل نکاح ، فسخ نکاح ، طلاق و همچنین احکام غیابی صادر شده در دعاوی مالی قابلیت فرجام خواهی دارند .
اعاده دادرسی نیز که در واقع نوعی رسیدگی مجدد توسط مرجع صادر کننده حکم دادگاه بدوی محسوب می شود ، در برخی موارد امکان پذیر است که در مفاد حکم نخستین یا بدوی تضاد وجود داشته باشد ، حکم بیشتر از خواسته صادر شده باشد ، اسناد و مدارک جدیدی به دست آمده باشد و مواردی از این قبیل .
روش های اعتراض به رای دادگاه
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دادگاه بدوی در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی کارشناس رسمی دادگستری نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی کارشناس رسمی دادگستری به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه بدوی پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- دادگاه بدوی چیست ؟
دادگاه بدوی یا دادگاه نخستین به دادگاهی گفته می شود که در مرحله ابتدایی به دعوا رسیدگی کرده و رای صادر می کند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- صلاحیت دادگاه بدوی چیست ؟
همه دادگاه عمومی اعم از دادگاه های کیفری و یا حقوقی شعبه بدوی دارند و لذا صلاحیت دادگاه بدوی ممکن است رسیدگی به یک دعوای حقوقی یا کیفری باشد که شرح این موضوع در مقاله ارائه شده است .
3- اعتراض به رای دادگاه بدوی چگونه است ؟
آرای صادر شده توسط دادگاه بدوی می توانند مورد اعتراض واخواهی ، تجدید نظر خواهی ، فرجام خواهی یا اعاده دادرسی قرار گیرند که برای مشاهده روش های اعتراض به رای در صلاحیت دادگاه بدوی می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .
برای مشاوره ساختار و صلاحیت دادگاه بدوی یا نخستین
برای مشاوره ساختار و صلاحیت دادگاه بدوی یا نخستین
