بسیاری از شرکت‌های هوایی برای افزودن به اعتبار و سرمایه خود اقدام به عقد قرارداد‌هایی برای اجاره هواپیما می‌کنند. این اجاره‌های به دلایل مختلف و به شوی‌های مختلفی صورت می‌گیرد. از سوی دیگر قیمت بسیار زیاد هواپیما‌ها و وسایل پرنده باعث شده تا انسان‌ها نتوانند به آرزوی دیرینه خود که پرواز به هر آن جا که دوست دارند دست پیدا کنند به همین دلیل بسیاری از افراد اقدام به اجاره هواپیما‌های شخصی و یا حتی هواپیما‌های بزرگ می‌کنند.
در این یادداشت کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه هوایی به بررسی انواع اجاره هواپیما، هزینه اجاره هواپیما و اختلافاتی که ممکن است در این خصوص بروز کند می‌پردازد.
اجاره هواپیما توسط شرکت‌هایی هوایی به چند صورت انجام می‌شود. اجاره هواپیما به طور کلی بر دو نوع است؛ Wet و Dry. در نوع اول یا اجاره خشک، فرد یا شرکتی که هوپیما و یا بالگرد را اجاره می‌کند کل هزینه‌های اجاره را نیز بر عهده می‌گیرد و در صورت بروز حادثه و مشکلات این چنینی هزینه‌ها و مسئولیت را بر عهده خواهد گرفت. اما در نوع دوم اجاره دهنده بر اساس توافقاتی که صورت می‌گیرد هزینه‌ها و خسارت احتمالی و غیره بر عهده مالک هواپیماست. در روش اجاره تر شرکت حتما باید دارای مجوز‌های لازم و همچنین استاندار‌د‌های ایمنی ایکائو باشد اما در نوع خشک ممکن است هواپیما توسط هر کسی به شرکت اجاره داده شود. از مهم‌ترین قرارداد‌های اجاره تر می‌توان به ACMI اشاره کرد.
نوع دیگری از اجاره به نام اجاره به شرط تملیک هم وجود دارد. در این نوع اجاره شرکت‌ها قبل از خرید قطعی هواپیما اقدام به استفاده از آن می‌کنند که مشخصا اجاره خشک است. در این قرارداد‌ها توافقاتی در خصوص میزان اجاره و ارزش هواپیما می‌شود و شرکت بعد از پایان قرارداد هواپیما را به تملک خود در می‌آورد. از نظر کارشناس دادگستری وسائط نقلیه هوایی این نوع اجاره برای تامین سرمایه و اعتبار ناوگان هوایی اهمیت بسیار زیادی دارد و روش مناسبی است.
روش‌های دیگری مانند خرید اعتباری و یا از طریق تسهیلات فاینانس هم وجود دارد که مورد توجه شرکت‌های هواپیمایی است. اما این قرارداد‌ها چگونه منعقد می‌شود؟ آن چه از پیش مشخص است این است که شرکت یا فرد اجاره کننده توانایی خرید هواپیما ندارد پس مسئله مالی برای او بسیار اهمیت دارد و از سوی دیگر فردی که هواپیما را اجاره می‌دهد قاعدتا سود بیشتری از ارزش هواپیما خواهد برد. به همین دلیل توصیه می‌شود تا در خرید این هواپیما‌ها و بالگرد‌ها برای ایجاد توازن میان امور فوق از کارشناسان حرفه‌ای استفاده شود چرا که ممکن است قرارداد خرید به شرط تملک برای یک شرکت هوایی بیش از سود و ارزش واقعی هواپیما صورت گیرد.
برای مثال فرض کنید ارزش واقعی یک هواپیما بیست میلیون یورو باشد و یک شرکت اقدام به عقد قرارداد اجاره به شرط تملک کند. معمولا بین 10 تا 30 درصد ارزش کلی هواپیما به عنوان پیش پرداخت و یا تضمین باید به مالک پرداخته شود و از سوی دیگر مالک محدودیت‌هایی برای ساعات پروازی ایجاد می‌کند که باعث کم شدن درآمد اجاره کننده می‌شود و از سوی دیگر چون این هواپیما‌ها اغلب دست دوم هستند باید کارشناس رسمی وسائط نقلیه هوایی در خصوص کارآیی و صحت قطعات و تجهیزات هواپیما اظهار نظر کند.
بنابراین کارشناس وسائط نقلیه هوایی به بررسی این قرارداد‌ها برای ارائه مشاوره به موجر و مستاجر می‌پردازند تا بتوانند منافع خود را به بهترین وجه اعمال کنند. از سوی دیگر ممکن است در این قرارداد‌ها اختلافاتی بروز کند. برای مثال در صورتی که شرکت بعد از اتمام قرارداد اقدام به واگذاری هواپیما نکند و یا ساعت پروازی که انجام شده است بر اساس قرارداد نباشد چگونه باید قرارداد را تفسیر کرد. در این موراد کارشناس مذکور بر اساس قوانین و همچنین توافقاتی که صورت گرفته است اقدام به مشاوره به افراد و مراجع قضائی برای حل شدن پرونده‌ها می‌کند.
اما نوع دیگر از اجاره که عمدتا از سوی افراد حقیقی صورت می‌گیرد اجاره هواپیمای شخصی، جت و هلیکوپتر است. بسیاری از افراد برای انجام مراسمات مختلف و یا برای تفریح اقدام به اجاره هواپیما، جت و هلی کوپتر می‌کنند. این اجاره‌ها معمولا بر اساس زمانی تقسیم بندی می‌شوند. اجاره‌های روزانه، ساعتی، ماهانه و حتی در مورادی به صورت سالانه هم اتفاق می‌افتد. در اجاره‌های کوتاه مدت تمامی هزینه پرواز بر عهده مالک است. برای مثال شما وقتی یک هواپیما را برای یک روز اجاره می‌کنید دیگر نیازی به پرداخت هزینه بیمه و خلبان و غیره ندارید و به معنایی اجاره تر صورت گرفته است. معمولا در این اجاره اختلافی بروز نمی‌کند مگر این که هواپیما دچار سانحه شود.
اما در اجاره‌های بلند مدت معمولا تمام هزینه‌ها از بیمه گرفته تا سوخت پروازی و خلبان بر عهده اجاره کننده است. در این قرارداد‌ها هم ساعت پروازی مشخص، هزینه تعمیر و غیره هم مشخص شده است اما در صورتی که فردی از پرداخت هزینه تعمیر به دلیل ادعا‌هایی چون خراب بودن هواپیما اشاره کند، کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه هوایی به بررسی صحت ادعا و همچنین مفاد قرارداد می‌پردازد و نظر نهایی خود را به دادگاه اعلام می‌نماید.
