در بخش اول این مقاله درباره اهمیت فناوری نانو سخن گفتیم و با برخی مثالها نشان دادیم که گسترش نانو در زندگی امروز و طبعا آینده بسیار عمیقتر از آن چیزی است که تصور می شود و تقریبا عرصه ای را نمی توان یافت که از دسترس نانوفناوری دور مانده باشد.
در بخش دوم و پایانی با برخی جنبه های شغلی و بسترهای حمایتی فعالان حوزه نانو فناوری آشنا می شوید. همچنین توصیه هایی به دوستان علاقه مند خواهیم داشت.
************************************
نقش نانو تکنولوژی ( نانو فناوری ) در بهبود فضای کسب و کار
برخی افراد، پیشرفت‌های فناوری را به منزله کوچک شدن بازار کار قلمداد می‌کنند. به نظر می‌رسد زمانی که فرایندهای اتوماتیک و کارآمد افزایش پیدا می‌کنند، فرصتهای اشتغال‌زایی کاهش می‌یابد. اما دلایل ناشی از روندهای کنونی بسیار زیاد و پیچیده هستند. در واقع، در حالی که فناوری، تعداد مشاغل تکراری و فیزیکی سخت را کاهش می‌دهد، مشاغلی ایجاد می‌کند که قبلاً وجود نداشتند. این امر در مورد فناوری نانو نیز درست است.
فناوری نانو تنها اشیاء را کوچک‌تر نمی‌سازد، بلکه چیزهای جدیدی ایجاد می‌کند و در جایی که چیزهای جدید وجود دارد، فرصتهای کارآفرینی نیز وجود دارد. عناصر نانومواد و ادوات نانو بسیار کوچک هستند، اما کوچک‌سازی هدف نهایی این فناوری نیست. آنچه که این فناوری را قدرتمند می‌سازد، توانایی آن برای تغییر بنیادی در نحوه‌ی استفاده از مواد است که این امر، رویداد بزرگی برای کارآفرینان محسوب می‌شود؛ زیرا که مواد بهتر به معنی فرصتهای کسب و کاری جدید و مشاغل جدید است.
امروزه مشاغل مرتبط با نانو، هم ارز مشاغل برتری همچون مغز درمانی، امنیت سایبری، برنامه نویسی پهباد و طراحی واقعیت مجازی ارزیابی می شود که از آنها به عنوان مشاغل برتر آینده در حوزه فناوری یاد می کنند.
علاوه بر آن، در نقشه جامع علمي كشور كه در سال 89 تدوين شد فناوری نانو در زمره فناوریهای گروه الف (اولویت دار یا راهبردی) وبالاتر از موارد گروههای ب و ج قرار گرفت، (توضیح این که حوزه‌هاي فناوري در كشورهاي مختلف به اندازه‌اي توسعه پيدا كرده كه هيچ كشوري نمي‌تواند در همه فناوري‌ها سرآمد باشد. هر كشوري بنا به پتانسيل‌ها و ظرفيتها يكسري فناوري‌ها را به نام فناوري‌هاي استراتژيك براي خود تعريف مي‌كند و محور كار را روي توسعه آن مي‌گذارد تا از این طریق در زمينه توسعه فناوري و همچنين بازار كار بتواند سهمي را در دنيا به خودش اختصاص دهد). این موضوع نیز نوید بخش فردایی بهتر برای مشاغل و فعالان این حوزه در ایران است.
وضعیت فعلی مشاغل نانو تکنولوژی در ایران
تنوع رشته های مورد نیاز در حوزه نانو بسیار زیاد است اما مقاطع مورد نیاز عمدتا محدود به کارشناسی ارشد و دکتراست هرچند تکنسین های دارای مدارک پایین تر هم جایگاه خود را دارند.
باید توجه داشت که قلمرو مشاغل این بخش صرفا به مشاغل استخدامی محدود نمی شود، بلکه به دلیل ظرفیت بالای فعالیت در این حوزه، راه اندازی کسب وکار و شرکتهای خصوصی و یا تاسیس گره های پژوهشی و دانش بنیان نیز گزینه های قابل توجهی محسوب می شوند.
نکته بعد این که، با توجه به جوان بودن فناوری نانو در کشور ما، بخش عمده ای از مشاغل این حوزه ماهیت پژوهشی و تحقیقاتی دارند. پژوهشگرانی از تمامی رشته های تحصیلی در حوزه علوم پایه، علوم پزشکی و علوم مهندسی گام اول را در بررسی جنبه های بکارگیری فناوری نانو در کشور برمی دارند.
در سطح بعد باید از کارشناسان اجرایی و تکنسینهای آزمایشگاهی در رشته های مختلف نام برد که در گام بعدی، وظیفه کاربردی کردن نتایج تحقیقات را برعهده دارند.
در سطح سوم، گروه بعدی یعنی تولید کنندگان کالا و خدمات قرار دارند که وظیفه تولید برعهده آنهاست. مشاغلی از قبیل طراح، بازاریاب، برنامه ریز، مهندس تولید و نظایر آن .
و البته به طور معمول، وظیفه مدیریت این مجموعه چند لایه بر عهده متخصصانی از حوزه مدیریت است که آشنایی لازم را با حوزه نانو نیز داشته باشند.
حمایتهای موجود از فعالیت ها و مشاغل نانو در ایران
چنانچه شما به فعالیت و اشتغال در حوزه نانو علاقه مند باشید، باید نهادها و سازمانهای مختلف حمایتی بشناسید؛ اما بدون شک مهمترین بخش مسوول و حامی ، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو مستقر در ریاست جمهوری خواهد بود.
مهمترین خدمات این نهاد در چند محور عمده ارایه می شود که عبارتند از:
– حمایت از تجاری سازی:
در این بخش، 55 خدمت تجاری سازی شناسایی شده که در 4 محور به متقاضیان ارایه می شود.
– حمایت از مراکز رشد
علاوه بر حمایتهای مالی از مراکز رشد، شرکتهای دانش بنیان مستقر در این مراکز نیز از حمایتهای مالی 4 مرحله ای برخوردار می شوند.
– حمایت از اشتغال
الف- شرکتهای فعال حوزه نانو به ازای جذب هر دانشجو به عنوان کارورز از حمایتهایی برخوردار می شوند. این حمایتها پرداخت مبلغ حمایتی از طرف ستاد در دوره های 3 ماهه ونیز پرداخت هزینه بیمه سهم کارفرما و نیرو می باشد.
ب- صنایع و نهادهای فعال در حوزه نانو ، به ازای استخدام متخصصان فناوری نانو ، توسط ستاد نانو حمایت می شوند. (تا سقف 520 هزار تومان در ماه به مدت یکسال) و پرداخت سهم بیمه فرد (ماهانه 200 هزار تومان به مدت 3سال)..
پ- انتشار فرصتهای شغلی متناسب با حوزه نانو برای کارجویان.
– حمایت از پژوهش و تحقیقات فناوری نانو
در این بخش، مقالات، مجلات، کتب، پایان نامه ها و دیگر فعالیتهای پژوهشی مورد حمایت قرار می گیرند. هر یک از این محورها تابع مقررات ویژه ای است. به عنوان مثال برای چاپ مقالات علمی از 200 هزار تا دو و نیم میلیون تومان پرداخت می شود. همچنین در موضوع پایان نامه ها روال حمایتی بدین قرار است:
گزارش مروری ثبت اختراعات مرتبط با پایان نامه : 5 میلیون ریال؛
مقاله ISI منتج از پایان نامه: هر مقاله 5 میلیون ریال؛
ثبت اختراع داخلی 10 میلیون ریال و ثبت اختراع خارجی 30 میلیون ریال؛
تعریف یا انجام پایان‌نامه در راستای رفع نیاز تحقیقاتی صنایع:10 میلیون ریال؛
انجام پایان‌نامه و دستیابی به نتایج در راستای رفع نیاز تحقیقاتی صنایع: 30 میلیون ریال؛
دستیابی به نمونه اولیه: 20 میلیون ریال؛
تولید نانومواد در مقیاس پایلوت: 30 میلیون ریال؛
پذیرش در یک مرکز رشد پس از فارغ التحصیلی: 20 میلیون ریال.
– حمایت از سمینارهای صنعتی، ترویجی و کارگاه های آموزشی
مخاطبان این بخش را می‌توان به چهار دسته تقسیم نمود. هر یک از این گروهها می توانند مورد حمایت واقع شوند:
دانش آموزان و دبیران
دانشجویان و دانشگاهیان
مدیران، صنعتگران، فعالان اقتصادی
عموم مردم.
– حمایت از ثبت اختراع (پتنت)
علاوه بر پرداخت 90 درصد از کل هزینه ثبت اختراع توسط ستاد نانو، مخترعینی که موفق به تجاری سازی اختراع خود شوند، مبلغ 200 میلیون ریال حمایت تشویقی دریافت خواهند کرد. منظور از تجاری سازی پتنت یکی از دو مورد زیر است:
الف) فروش حق امتیاز پتنت به یک خریدار داخلی و یا خارجی به شرطی که مبلغ فروش کمتر از 100 میلیون تومان (یا معادل ارزی آن) نباشد.
ب( استفاده از پتنت برای تولید محصولات نانویی به شرطی که ارزش افزوده حاصل از آن کمتر از 100 میلیون تومان (یا معادل ارزی آن) نباشد.
– حمایت از نمونه سازی
به طور کلی ستاد از هر شرکت صنعتی که علاقمند به استفاده از فناوری نانو در تولیدات خود باشد، حمایت می نماید. حمایت ستاد از صنایع در حوزه های دارای اولویت اعلام شده : انرژی (نفت، گاز و پتروشیمی و انرژی خورشیدی)، سلامت و بهداشت (با تاکید بر تشخیص و درمان سرطان)، آب و محیط زیست و صنعت عمران) بیشتر خواهدبود.
– سایر موارد حمایتی و تشویقی:
موارد حمایتی دیگری نیز برای علاقه مندان فعالیت در حوزه نانو وجود دارد که در حاشیه محورهای فوق قابل طرح است. از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از خدمات شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو(نظیر کارگاه‌هاي آموزش کار با تجهيزات نانو)، ارایه تاییدیه استاندارد نانو (نانو مقیاس) به محصولات واجد شرایط، ارایه خدمات آموزشی و مشاوره ای رایگان، شرکت در آزمون توانمندی تدریس فناوری نانو (دارندگان گواهی توانمندی تدریس فناوری نانو از حمایتهای تشویقی ستاد برخوردار خواهند شد)، شرکت در مسابقات ساخت نمونه اولیه محصولات نانو یا پروتو تایپ (مبلغ 10 میلیون تومان اعتبار تحقیق و توسعه برای طرح های برگزیده نهایی و مبلغ 300 میلیون تومان برای طرح هایی که در طول جشنواره موفق به جذب سرمایه گذار شوند)، شرکت در مسابقات ملی- دانشجویی فناوری نانو (با قابلیت دریافت گواهینامه تدریس نانو)، همکاری با سایتهای تخصصی نانو به عنوان نویسنده (فراخوانهایی هم اکنون ارایه شده است)،…
این مطلب را با بیان چند توصیه به دوستان علاقه مند به پایان می بریم:
1- نتايج مطالعات جهانی نشان می دهد که متخصصان و صاحبان مشاغل مرتبط با فناوري نانو بايد دارای ویژگیهایی باشند. طبیعتا بنا نيست همه‌ي متخصصان، اين مهارت‌ها را در يک سطح داشته باشند، ولي آشنايي با آنها براي همه لازم است. از این رو اگر تمایل به فعالیت های نانوفناورانه دارید لازم است به این ویژگیها توجه کنید:
ویژگی های افراد شاغل در حوزه نانوفناوری
• اطلاعاتي از مباحث مديريتي ازجمله تأمين مالي، بيمه و سرمايه‌گذاري ريسک‌پذير داشته باشند.
• با مباحث مالکيت فکري – به طور خاص با موضوع ثبت پتنت – آشنا باشند.
• اطلاعات پايه در حوزه‌هاي مواد، زيست‌شناسي، شيمي و فيزيک داشته باشند.
• مهارت‌هاي کار تيمي و گروهي را بياموزند.
• با مباحث ايمني کار کردن با نانومواد آشنا باشند.
• تجهيزات اندازه‌گيري در مقياس نانو و چگونگي کار کردن با آنها را بشناسند.
• مهارت‌هاي زباني براي ارائه نتايج دستاوردهاي علمي خود را داشته باشند.
2- توجه به این نکات نیز شما را در نیل به موفقیت یاری می رساند:
در ابتدا پتنت (طرح یا اختراع) فناوری خود را ثبت کرده و سپس با تهیه طرح کسب و کار، تیم موردنظررا برای اجرایی کردن آن تشکیل دهید.
تأمین مالی کسب و کارهای فناوری نانو نیازمند صرف زمان طولانی و منابع مالی چشمگیر است؛ بنابراین کارآفرینان به چندین دور تأمین مالی نیاز دارند تا بتوانند در بلندمدت موفق شوند.
از فعالیتهای دیگران آگاه باشید. اطلاعات بسیار باکیفیتی در خصوص فناوری نانو وجود دارد.
با بهترین‌ها همکاری کنید. همکاری در تحقیق و توسعه و تجاری‌سازی با آزمایشگاه‌های برتر و شرکای راهبردی یکی از راه‌های کارآمد برای تسریع رشد شرکت و کاهش سرمایه‌گذاری موردنیاز است.
