شرکت اختیاری ، یکی از انواع شرکت های مدنی است که شرایط و نحوه تشکیل آن ، بر خلاف شرکت های تجاری ، صرفا بر اساس خواست و اراده و رضایت شرکا و مالکیت اشاعی و اشتراکی یک یا چند مال بوده و نیازی به رعایت تشریفات مذکور در قانون تجارت ندارد . انحلال این شرکت نیز ، بر اساس درخواست هر یک از شرکا و یا پایان یافتن مدت زمان قرارداد شرکت می باشد .
برای مشاوره شرکت اختیاری
برای مشاوره شرکت اختیاری
قانون تجارت ایران ، تبیین گر احکام مهمی در خصوص ارتباطات تجاری است که از طریق شرکت های تجاری و افرادی که فعالیت تجاری انجام می دهند ( تاجران ) ، انجام می گیرد . علاوه بر این ، در قانون مدنی نیز ، برخی از احکام مربوط به شرکت های مدنی ، بیان شده است که قابل توجه می باشند . در معنای اخیر ، شرکت ، عبارت است از اجتماع حقوق مالکان متعدد در یک شی ء که به نحو اشاعه ، در آن سهیم هستند .
شرکت های مدنی ، با توجه به قوانین موجود ، می توانند به صورت شرکت های قهری و یا شرکت های اختیاری یا ارادی ایجاد شوند . شرکت اختیاری ، همانگونه که از نام آن پیدا است ، به واسطه اختیار شرکا ، ایجاد می گردد ؛ آشنایی با قوانین مربوط به نحوه و شرایط تشکیل این نوع شرکت ، به شرکا این اختیار را می دهد تا با اطلاع از این قوانین، به نحو بهتری ، فعالیت های مشترک خود را تنظیم نموده و در صورت لزوم ، شرکت را منحل کنند .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که شرکت اختیاری چیست و شرایط و نحوه تشکیل آن چگونه است . علاوه بر این ، آثار تشکیل این نوع شرکت ، به همراه بحث انحلال آن ، مورد توجه قرار گرفته و در ادامه نیز ، تفاوت این نوع شرکت با شرکت قهری ، توضیح داده خواهد شد .
شرکت اختیاری چیست
در یک تقسیم بندی کلی ، انواع شرکت ها را می توان شامل دو دسته شرکت های مدنی و شرکت های تجاری دانست که احکام مربوط به شرکت های تجاری ، در قانون تجارت و احکام مربوط به شرکت های مدنی ، در قانون مدنی ذکر شده است .
از جمله مهم ترین انواع شرکت تجاری بر اساس قانون تجارت ، می توان به شرکت سهامی ، شرکت با مسئولیت محدود ، شرکت تضامنی ، شرکت مختلط غیر سهامی ، شرکت مختلط سهامی ، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف اشاره نمود که این شرکت ها ، پس از تاسیس و ثبت ، دارای شخصیت حقوقی متمایز از شرکا می شوند و در نتیجه ، به عنوان یک شخص حقوقی ، دارای نام ، اقامتگاه و دارایی مخصوص به خود خواهند شد .
اما شرکت های مدنی ، به شرکت هایی گفته می شود که دو یا چند نفر ، در یک یا چند مال ، با هم شریک می شوند ؛ به صورتی که سهام آنها ، حالت مشاع داشته که برای دریافت اطلاع بیشتر در این خصوص ، می توانید مقاله تفاوت ملک مشاع و مفروز را نیز ملاحظه نمایید .
در ماده 571 قانون مدنی ، تعریف شرکت مدنی ، بیان شده است که بر اساس آن ، « شرکت ، عبارت است از اجتماع حقوق مالکان متعدد در شی ء واحد به نحو اشاعه » . بر این اساس ، زمانی که چند نفر ، در یک شی ء واحد ، حقوق مالکانه داشته باشند و به صورت مشاع ، از آن شی ء واحد ، سهم داشته باشند ، می توان گفت که ارکان تاسیس یک شرکت مدنی ، فراهم شده و به نوعی ، عقد شرکت ، یا همان شراکت ، میان آنها ، شکل گرفته است .
اما یکی از تقسیم بندی های شرکت های مدنی ، بر مبنای نحوه و شرایط شکل گیری شراکت میان شرکا ، آن است که بر اساس ماده 572 قانون مدنی ، شرکت ها را به دو دسته کلی شرکت های قهری یا اجباری و شرکت های اختیاری یا ارادی ، تقسیم بندی می کنند . لذا ممکن است این سوال مطرح شود که شرکت اختیاری چیست .
در پاسخ به این سوال که شرکت اختیاری چیست ، باید گفت که شرکت اختیاری ، به شرکت هایی گفته می شود که بر مبنای توافق و اراده شرکا ایجاد می شوند و بر خلاف شرکت های قهری که تشکیل و راه اندازی آنها ، از روی اراده و اختیار نبوده و قهرا ایجاد می شوند ، تشکیل شرکت در آنها ، بر اساس خواست و اراده شرکا می باشد که در قسمت های بعد ، با بررسی شرایط و نحوه تشکیل شرکت های ارادی یا اختیاری ، موضوع روشن تر می شود .
در تکمیل مطلب ، باید افزود که تفاوت شرکت اختیاری با شرکت قهری در این است که اصولا در شرکت های قهری ، شرکا در اثر یک حادثه قهری ، در مالکیت یک یا چند مال ، شریک می شوند ؛ مانند اینکه پدر خانواده ای فوت می کند و تنها ملک او ، به صورت ارث ، به ورثه یا فرزندان وی تعلق می گیرد .
اما در شرکت های اختیاری یا ارادی ، شرکا با اختیار و اراده خود ، توافق می کنند که یک یا چند مال ، در مالکیت مشاعی و مشترک آنها بوده و یا اینکه با آمیختن ارادی اموال اختصاصی خود با یکدیگر ، میان خودشان مالکیت مشترک یا مشاع ایجاد می نمایند . مثل زمانی که دو نفر ، با هم یک آپارتمان خریداری کرده و هر یک مالک سه دانگ آن می شوند . یا زمانی که سه نفر ، گندم های خود را با هم مخلوط نموده و هر کدام ، مالک یک سوم از آن گندم ها می شوند .
حتما بخوانید: تعریف شرکت و انواع آن
شرایط تشکیل شرکت اختیاری
در قسمت قبل ، به توضیح این مطلب که شرکت ارادی یا اختیاری چیست ، پرداخته و گفتیم که شرکت مدنی ، می تواند به دو صورت ایجاد شود ؛ یا جبری و قهری و یا ارادی و اختیاری . اما در این قسمت ، قصد داریم برای آشنایی بیشتر با شرکت های اختیاری ، شرایط تشکیل این شرکت را به لحاظ شرایط عمومی و اختصاصی تشکیل شرکت اختیاری ، بیشتر توضیح دهیم .
از جمله شرایط عمومی تشکیل شرکت اختیاری ، می توان به شرایط عمومی صحت معاملات اشاره نمود . بر اساس ماده 190 قانون مدنی ، شرایط 4 گانه ای برای صحت قراردادها و معاملات در نظر گرفته شده است که عبارتند از : وجود قصد و رضایت ؛ اهلیت طرفین ؛ موضوع معین و همچنین ، مشروع بودن جهت معامله .
بر این اساس ، از جمله شرایطی که برای تشکیل عموم شرکت ها از جمله شرکت های اختیاری باید وجود داشته باشد ، این است که شرکا ، برای تاسیس شرکت ، اهلیت ، قصد و رضایت داشته و به این امر ، اجبار نشده باشند . همچنین ، موضوع تشکیل شرکت ، باید معین و مشخص شده باشد و جهت یا هدف از تاسیس آن نیز ، یک امر مشروع و عقلایی باشد .
لذا علاوه بر حالتی که طرفین ، ضمن قرارداد ، شرکت اختیاری را ایجاد می کنند ، در شرکت های اختیاری نیز که از طریق ترکیب یا مزج اختیاری اموال ایجاد می شوند ، هر چند قراردادی میان شرکا برای تشکیل شرکت منعقد نمی شود ، به دلیل حصول توافق میان شرکا و ایجاد آثار حقوقی ، باز هم به نظر می رسد که وجود شرایط چهار گانه فوق ، برای تاسیس شرکت اختیاری ، ضروری است .
از جمله شرایط اختصاصی شرکت های اختیاری نیز ، این است که هر کدام از شرکا ، باید آورده ای به شرکت اختصاص بدهند که این آورده ، بر اساس موازین فقه ، صرفا می تواند مال باشد و اعتبار یا عمل ، نمی تواند تشکیل دهنده شرکت اختیاری برای شرکا باشد . همچنین ، یکی دیگر از شرایط اختصاصی تشکیل شرکت های اختیاری ، این است که بر اساس توافق یا عمل شرکا ، مالکیت مشاع یا مشترک ایجاد بشود .
علاوه بر اینها ، ممکن است تشکیل شرکت اختیاری ، شرایط اختصاصی دیگری هم داشته باشد که بسته به مورد ، متفاوت است . به عنوان نمونه ، بر اساس قانون روابط موجر و مستاجر سال 56 ، تشکیل شرکت در حق سرقفلی ، نیازمند تنظیم سند رسمی نیز می باشد .
شرکت قهری چیست
نحوه تشکیل شرکت اختیاری
در قسمت قبل ، شرایط تشکیل شرکت های اختیاری را بررسی نموده و گفتیم که این شرکت ها ، اصولا بر مبنای توافق اراده های میان شرکا ، تشکیل می شوند . اما در این قسمت ، قصد داریم به این سوال نیز ، پاسخ دهیم که نحوه تشکیل شرکت اختیاری ، به چه صورت است ؟
بر اساس ماده 571 قانون مدنی که در خصوص شرایط و نحوه تشکیل شرکت های مدنی بوده و با تاسیس شرکت تجاری متفاوت است ، می توان گفت که از جمله شرایط تشکیل شرکت ها ، این است که دو یا چند نفر ، در یک مال ، به نحو مشاع ، شراکت داشته باشند . اما در ماده 573 قانون مدنی ، در ارتباط با نحوه تشکیل این شرکت ها ، چنین مقرر شده است : « شرکت اختیاری ، یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می شود یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعا در ازای عمل چند نفر و نحو اینها » .
بنابراین ، نحوه تشکیل شرکت های اختیاری ، می تواند به صورت های زیر باشد :
انعقاد قرارداد بین دو یا چند نفر از شرکا، در خصوص موضوع شراکت ، که با میل و اراده و خواست آنها شکل گرفته است ؛
ترکیب یا امتزاج ارادی و اختیاری اموال و دارایی های یک یا چند نفر از شرکا با یکدیگر ؛
یا اینکه به موجب قبول ارادی و اختیاری ، یک مال یا شی ء ، به عنوان دستمزد مشترک به شرکا داده شده و نوعی شراکت اختیاری میان آنها شکل گیرد .
لذا تاسیس و تشکیل شرکت های اختیاری ، بر خلاف انواع شرکت های تجاری که در قانون تجارت ، احکام مربوط به شرایط و نحوه تاسیس آنها بیان شده است ، نیازمند رعایت تشریفات قانون تجارت نبوده و به عبارت دیگر ، از آن جهت که شرکت اختیاری ، نوعی شرکت مدنی محسوب می شود ، قواعد پیش بینی شده در قانون تجارت در ارتباط با ثبت شرکت ، در خصوص تشکیل شرکت های اختیاری ، الزام آور نمی باشد .
البته ، در شرکت های اختیاری نیز ، شرکا ، می بایست هر کدام ، آورده ای از جمله وجه نقد یا غیر نقدی ، به عنوان حصه یا سهم ، وارد شرکت نمایند ؛ با این حال ، از آن جهت که شرکت های اختیاری ، همچون شرکت های تجاری مذکور در قانون تجارت ، شخصیت حقوقی ندارد ، انجام دادن تشریفاتی از قبیل ارائه اسناد و مدارک از ناحیه شرکا و موسسین به اداره ثبت شرکت ها ، الزامی نمی باشد که در قسمت بعد ، آثار تشکیل این شرکت ها را نیز ، مورد بررسی قرار خواهیم داد .
اما در خصوص نحوه تشکیل این شرکت ها ، ذکر این نکته حایز اهمیت است که اصولا نحوه اداره کردن اموال شرکت های اختیاری ، بر اساس قراردادی است که میان خود شرکا ، تنظیم می شود که این امر ، چیزی شبیه به اساسنامه شرکت های تجاری است . لذا، طرز اداره شرکت های اختیاری نیز ، همچون نحوه تشکیل آنها ، بر اساس توافق و قراردادی است که میان شرکا ، منعقد می شود .
اساسنامه شرکت
آثار تشکیل شرکت اختیاری
سوال مهم دیگری که در رابطه با شرکت های ارادی مطرح می گردد، این مساله است که آثار تاسیس و تشکیل شرکت های اختیاری چیست ؟ از آنجا که شرکت های مدنی ، از قبیل شرکت های اختیاری یا قهری ، به لحاظ آثار حقوقی ، با شرکت های تجاری تفاوت دارند ، در این قسمت ، مهم ترین آثار تشکیل شرکت های اختیاری را بررسی خواهیم کرد .
از آن جهت که شرکت های مدنی در قالب شرکت اختیاری ، در نظام حقوقی ایران ، از شخصیت حقوقی مستقلی همچون شرکت های تجاری مذکور در قانون تجارت برخوردار نیستند ، مالکیت آورده ها ، همچنان در اختیار شرکا می ماند و خود شرکت ، شخصیت مستقلی از شرکا ندارد . به همین دلیل ، از جمله آثار شرکت های اختیاری ، این است که تعهدات آن ، بر عهده خود شرکا است و نه شرکت . در واقع ، شرکت اختیاری ، به لحاظ حقوقی ، در برابر اشخاص ثالث ، مسئولیتی ندارد .
یکی دیگر از آثار شرکت اختیاری ، این است که هر یک از شرکا ، اصولا می تواند در آن مال مشاع ، تصرف حقوقی کرده و آن را به افراد دیگر ، انتقال دهد ؛ اما نمی توانند در آن مال مشاع ، تصرف مادی نموده و بدون اجازه دیگران ، از آن استفاده یا بهره برداری کند .
همچنین ، از جمله آثار تشکیل شرکت های اختیاری ، این است که هر کدام از شرکا ، به نسبت سهم خود ، در نفع و ضرر شرکت ، سهیم می باشد ؛ ولی در صورتی که طبق قرارداد میان شرکا ، برای یک یا چند نفر از آنها ، سهم بیشتری لحاظ شده باشد ، همان توافق ، ملاک عمل قرار خواهد گرفت .
ادغام شرکت
انحلال شرکت اختیاری
در قسمت های قبل ، شرایط و نحوه تشکیل شرکت های اختیاری را به صورت کامل مورد بررسی قرار داده و گفتیم که در تاسیس یا نحوه تشکیل این شرکت ها ، آنچه مهم است ، اختیار یا اراده شرکا می باشد . اما در همین ارتباط ، سوالی نیز ممکن است مطرح شود و آن هم ، بحث انحلال شرکت می باشد . به عبارت دیگر ، سوال این است که انحلال شرکت اختیاری به چه صورت امکان پذیر است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از روش های انحلال شرکت های اختیاری ، همچون نحوه تشکیل این شرکت ها ، بر اساس خواست ، توافق و رضایت شرکا می باشد که به آن ، انحلال اختیاری گفته می شود . بر این اساس ، در صورتی که شرکا ، توافق کنند که شرکت اختیاری تاسیس شده ، منحل گردد ، همین امر ، می تواند سبب انحلال شرکت ارادی و پایان یافتن حیات آن تلقی شود . گاهی هم ، انحلال اختیاری شرکت ، از طریق افراز یا جداسازی اموال شرکت است که هر یک از شرکا ، سهم خود را می برد .
علاوه بر این ، انحلال شرکت های اختیاری ، به صورت قهری نیز امکان پذیر است ؛ مانند زمانی که مال مشاع ، به دلیل حادثه ای از میان برود که در این صورت نیز ، شرکت منحل می شود . همچنین ، در صورتی که شرکت اختیاری ، برای مدت زمان مشخصی تشکیل شده باشد ، در صورت انقضا یا سپری شدن مدت ، شرکت قابل انحلال خواهند بود .
نکته مهمی که در خصوص بحث انحلال شرکت های اختیاری وجود دارد ، این است که تشریفات مذکور در قانون تجارت برای انحلال شرکت های تجاری ، اصولا در خصوص شرکت های اختیاری و قهری ، قابل اعمال نخواهد بود . به همین دلیل ، مقررات مربوط به تصفیه شرکت یا بحث های ورشکسته شدن و انحلال شرکت ، در مورد شرکت های اختیاری ، مصداق نخواهد داشت .
انتقال شرکت
تفاوت شرکت اختیاری با شرکت قهری
در قسمت های قبل ، تلاش کردیم کلیاتی در خصوص شرکت های اختیاری بیان کرده و نحوه تاسیس ، انحلال و آثار تشکیل آن را توضیح دادیم . اما در تکمیل این مطلب ، قصد داریم به بررسی تفاوت شرکت اختیاری با شرکت قهری نیز پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که شرکت های اختیاری با شرکت های قهری ، چه تفاوتی دارند ؟
در پاسخ به این سوال ، ابتدا باید خاطر نشان کرد که شرکت های اختیاری و شرکت های قهری ، بر اساس قانون ، جزء شرکت های مدنی محسوب می شوند که شخصیت حقوقی جدای از شرکا ندارند . به همین دلیل ، برخی از آثار آنها ، یکسان می باشد . مثلا ، بر اساس ماده 576 قانون مدنی ، طرز اداره کردن اموال مشترک در این دو نوع شرکت ، بر اساس شرایطی است که شرکا میان خود تعیین کرده اند و یا اینکه طبق ماده 575 ، هر یک از شرکا ، به نسبت سهم خود ، در نفع و ضرر شریک می باشند .
با این حال ، تعریفی که در ماده 574 قانون مدنی از شرکت های قهری بیان شده ، به صورت کامل با شرکت های اختیاری ، متفاوت است . بر اساس این ماده ، شرکت های قهری ، به شرکت هایی گفته می شود که مالکیت اشاعی و مشترک مالکان متعدد ، به صورت قهری و در نتیجه امتزاج حقوق آنها در یک مال و یا به ارث رسیدن ، شکل می گیرد .
بنابراین ، مهم ترین تفاوت شرکت اختیاری با شرکت قهری ، در این است که در شرکت های اختیاری ، اصولا شرکا ، در نتیجه عقد یا قرارداد با رضایت خودشان و یا ترکیب و امتزاج اختیاری اموال شان ، پایه تشکیل یک شرکت را بنا می دهند ؛ اما در شرکت های قهری ، شراکت چند نفر در سهم الارث متوفی و یا مشارکت غیر ارادی یا قهری آنها در امتزاج اموال شان ، سبب شکل گرفتن شرکت میان آنها می گردد .
شرکت مدنی چیست و اوصاف آن
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرکت اختیاری در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی کارشناس رسمی دادگستری نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی کارشناس رسمی دادگستری به سوالات شما عزیزان پیرامون شرکت اختیاری پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- شرکت اختیاری چیست ؟
شرکت اختیاری نوعی شرکت مدنی است که بر خلاف شرکت های قهری از قرارداد ارادی میان شرکا و یا امتزاج ارادی اموال آنها تشکیل می شود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص آن می توانید به متن مقاله مراجعه نمایید .
2- شرایط و نحوه تشکیل شرکت اختیاری چگونه است ؟
شرکت اختیاری بر اساس اراده و توافق میان شرکا ایجاد شده و عملکرد آن نیز تابع اراده و قرارداد میان آنهاست و برای تاسیس آن نیازی به رعایت تشریفات مقرر در خصوص تاسیس شرکت های تجاری نیست که شرح آن در مقاله ذکر شده است .
3- انحلال شرکت اختیاری چگونه است ؟
انحلال شرکت های اختیاری بر اساس خواست یا اراده هر یک از شرکا یا افراز مال مشترک یا پایان یافتن مدت شرکت و یا از بین رفتن مال مشترک قابل انجام است که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید به متن مقاله مراجعه نمایید .
برای مشاوره شرکت اختیاری
برای مشاوره شرکت اختیاری
