فرق قاضی با دادستان چیست

فرق قاضی با دادستان ، این است که دادستان نوعی مقام تعقیب است که ریاست دادسرا را به عهده دارد . از جمله وظایف دادستان ، کشف جرم ، تعقیب مجرمین و صدور کیفرخواست برای متهمین در راستای حفاظت از حقوق عامه مردم است که آن را به کمک سایر مقامات دادسرا انجام می دهد . اما وظیفه اصلی قاضی ، رسیدگی به پرونده و صدور حکم بر اساس قانون می باشد ؛ به صورتی که فصل خصومت نموده و به دعوی حقوقی یا کیفری خاتمه دهد .

برای مشاوره فرق قاضی با دادستان

برای مشاوره فرق قاضی با دادستان

رسیدگی به دعاوی کیفری در نظام حقوقی ایران ، دو مرحله ای است . به این معنا که ابتدا ، یک مرحله کشف جرم و تعقیب مقدماتی توسط دادسرا انجام شده و در مرحله دوم ، در صورتی که ارتکاب جرم در دادسرا احراز شده باشد ، پرونده به دادگاه ارجاع شده و در این مرحله ، قاضی دادگاه اقدام به صدور رای در مورد پرونده می نماید .

بنابراین ، در دعاوی کیفری ، دو مرجع برای رسیدگی و صدور رای وجود دارد که شامل دادسرا و دادگاه می باشد . در راس دادسرا ، دادستان و در راس دادگاه ، قاضی قرار داد که نقش ، وظایف و اختیارات قاضی و دادستان با هم متفاوت است . لکن از آن جهت که برخی از شهروندان ، از فرق قاضی و دادستان و تفاوت در وظایف و اختیارات آنها مطلع نیستند ، پرداختن به این بحث ضروری است .

برای پرداختن به این موضوع ، در این مقاله ابتدا به توضیح جایگاه قاضی و دادستان پرداخته و سپس ، فرق قاضی و دادستان را مورد بررسی نموده و در پایان نیز ، وظایف و اختیارات قاضی و دادستان را مورد بررسی و مقایسه قرار خواهیم داد .

قاضی کیست

رسیدگی قضایی به دعاوی حقوقی و کیفری در ایران ، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری انجام می شود که با یکدیگر متفاوت می باشند . در رسیدگی های حقوقی ، یک اختلاف حقوقی سبب طرح دعوی در دادگاه حقوقی شده و قاضی ، اقدام به صدور رای می کند . اما در دعاوی کیفری ، یک جرم ، منجر به رسیدگی مراجع کیفری از قبیل دادسرا و دادگاه می شود .

به این معنا که در مورد دعاوی کیفری ، بر خلاف دعاوی حقوقی ، رسیدگی و صدور رای ، دو مرحله ای است . به این صورت که ابتدا ، مرجعی تحت عنوان دادسرا ، شروع به رسیدگی مقدماتی نموده و سپس ، در صورتی که مقامات دادسرا ، وقوع جرم را محرز بدانند ، با صدور کیفرخواست پرونده را به دادگاه های کیفری یک یا دو ارجاع داده و در این مرحله ، قاضی دادگاه اقدام به صدور رای می نماید .

بر این اساس ، یکی از مهم ترین اشخاصی که در رسیدگی به پرونده های حقوقی مداخله می کند ، قاضی است . اما اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که قاضی کیست ، باید گفت که قاضی ، در یک معنای کلی ، به معنای شخصی است که اقدام به رسیدگی به دعوی نموده و سپس ، با صادر کردن حکم ، فصل خصومت می کند که از دیگر معانی قاضی ، می توان به حاکم ، دادرس و داور اشاره نمود . بنابراین ، همانطور که مشاهده می شود ، نقش اصلی قاضی ، صدور حکم در خصوص دعوی پس از رسیدگی بر اساس قانون است .

با این حال ، از آن جهت که بسیاری از افراد ، نسبت به قاضی و وظایف آن آشنایی کافی ندارند ، ممکن است فرق قاضی و دادستان که در دادسرا فعالیت می کند را تشخیص ندهند ؛ در حالی که به لحاظ حقوقی ، قاضی با دادستان متفاوت است و این تفاوت ، در کلیه وظایف و اختیارات آنها ، تاثیرگذار است . البته ، برای اطلاع از اینکه قاضی با دادستان و سایر مقامات دادسرا چه تفاوتی دارد ، می بایست ابتدا به توضیح اینکه دادستان در سلسله مراتب قضایی در دادسرا چه نقشی دارد ، بپردازیم .

حتما بخوانید: مراحل قاضی شدن

دادستان کیست

در قسمت قبل ، توضیح دادیم که قاضی کیست و همانطور که اشاره شد ، قاضی به فردی گفته می شود که در مراجع قضایی ، صلاحیت قضاوت کردن در مورد دعاوی حقوقی و کیفری را داشته و با داشتن شرایط لازم ، در مورد پرونده ها ، اقدام به رسیدگی و صدور رای می کند . اما در همین ارتباط ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که دادستان کیست و چه فرقی با قاضی دادگاه دارد ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که دادستان ، یکی از مقاماتی است که در دادسرا ، اقدام به فعالیت می کند و بر خلاف قاضی که وظیفه اصلی وی صادر کردن حکم در پرونده است ، علی القاعده دادستان وظیفه صدور رای نداشته و اصلی ترین وظیفه دادستان ، این است که در دعاوی کیفری ، راسا و یا از طریق سایر مقامات دادسرا از قبیل بازپرس و دادیار ، رسیدگی و تحقیقات مقدماتی در مورد ارتکاب جرم را بر عهده داشته و نتایج تحقیقات وی ، در صدور رای توسط قاضی ، مد نظر قرار می گیرد .

البته ، دادستان علاوه بر فعالیت در زمینه تحقیقات مقدماتی و کشف جرم ، وظایف دیگری هم دارد که از جمله آنها می توان به احیای حقوق عامه و نیز حفاظت از حقوق افراد محجور اشاره نمود و به همین دلیل ، دادستان را تحت عنوان مدعی العموم نیز می شناسند که وظیفه اصلی وی ، دفاع از حقوق عامه شهروندان است که در ادامه تفاوت و فرق این دو را شرح خواهیم داد .

دادستان کیست و وظایف او

فرق قاضی با دادستان چیست

در قسمت قبل ، به صورت کلی توضیح دادیم که قاضی کیست و دادستان به چه معناست . در همین ارتباط ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که فرق قاضی با دادستان چیست و این دو مقام ، چه تفاوت هایی با همدیگر دارند ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که به طور کلی ، قاضی به شخصی گفته می شود که در دعاوی حقوقی و کیفری ، اقدام به صدور حکم می نماید ؛ اما دادستان ، به شخصی گفته می شود که ریاست بر دادسرا در حوزه کشف جرم ، تعقیب و تحقیق مقدماتی را به عهده دارد و بازپرس و دادیاران ، زیر نظر و تحت ریاست وی مشغول فعالیت هستند .

بر این اساس ، یکی از فرق های مهم قاضی و دادستان ، این است که قاضی ، می بایست بی طرف بوده و صرفا بر اساس قانون و وجود ادله اثبات دعوی از قبیل سوگند ، شهادت شهود یا علم قاضی ، اقدام به صدور رای نماید ؛ در حالی که دادستان ، اصولا بی طرف نبوده و نماینده عموم مردم یا مدعی العموم است و از طرف و به نمایندگی از آنها ، انجام وظیفه می کند .

یکی دیگر از تفاوت های قاضی و دادستان ، این است که قاضی دادگاه حقوقی ، می بایست بر اساس قاعده منع تحصیل دلیل عمل کند ؛ چرا که در دعاوی حقوقی ، اصل بر این است که هر فردی دعوایی علیه دیگری مطرح می کند ، می بایست خودش نیز با آوردن ادله اثبات دعوی ، آن را اثبات کند ؛ لذا اگر قاضی دادگاه حقوقی ، به نفع یکی از طرفین دعوی ، دلیلی تحصیل نماید ، خلاف عدالت و بی طرفی عمل کرده است .

در حالی که در دعاوی کیفری ، اصل بر این است که رسیدگی به دعوی ، از نوع تفتیشی است ؛ به همین دلیل ، دادرس نقش فعالی در جمع آوری ادله لازم دارد . به همین دلیل ، دادستان در دعاوی کیفری ، موظف است به وسیله مقامات دادسرا از قبیل بازپرس پرونده و دادیاران ، اقدام به کشف جرم ، تعیین مجرم ، تحقیق در خصوص جرم ارتکابی و مواردی از این قبیل نماید .

همچنین ، دادستان صلاحیت صدور رای ندارد ؛ بلکه صرفا برای دفاع از منافع عمومی شهروندان ، در صورت وجود شواهد و قرائن کافی دال بر ارتکاب جرم ، به نمایندگی از عموم مردم ، متهمان را تحت تعقیب کیفری قرار می دهد و برای آنها کیفرخواست صادر می کند تا قاضی دادگاه ، با ملاحظه نظریات وی ، بتواند رای صادر کند . هرچند قاضی ، موظف به پیروی از نظریات دادستان نیست و استقلال رای دارد .

مراحل دادستان شدن

وظایف و اختیارات قاضی و دادستان

در قسمت های قبل ، فرق قاضی و دادستان را مورد بررسی قرار دادیم . در همین ارتباط ، برای تشریح موضوع در خصوص تفاوت های قاضی و دادستان ، می بایست وظایف و اختیارات قاضی و دادستان را مورد بررسی قرار داده و گفت که هر یک از آنها ، در مراجع قضایی ، چه وظایف و اختیاراتی برخوردار هستند .

بر اساس اصل 167 قانون اساسی ، قاضی به شخصی گفته می شود که وظیفه دارد تلاش کند حکم هر پرونده را با توجه به قوانین مدون و مصوب ، پیدا کرده و رای صادر کند . اگر هم در قوانین مدون ، نتواند حکم پرونده را پیدا کند ، با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر ، می بایست حکم صادر کند .

در هر حال ، قاضی نمی تواند به بهانه نبود یا نقص قوانین ، از رسیدگی به دعوی و فصل خصومت امتناع کند . البته وظیفه مذکور ، مختص دعاوی حقوقی است ؛ چرا که در دعاوی کیفری و جرایم ، قاضی صرفا می بایست حکم به مجازات عملی را صادر کند که در قانون مجازات اسلامی ، جرم انگاری شده است .

اما در خصوص وظایف دادستان ، باید گفت که اصلی ترین وظیفه دادستان ، ریاست بر دادسرا می باشد که از طریق مقامات دادسرا همچون بازپرس و دادیاران ، اقدامات لازم در خصوص کشف جرم و تعقیب مجرمان را انجام می دهد . در صورت نبود دادستان ، معاون دادستان وظایف دادستان را انجام می دهد . بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری ، برخی از مهم ترین وظایف دادستان شامل موارد زیر است :

دادستان ، وظیفه شروع به تعقیب جرم را به عهده دارد . به همین دلیل ، در صورت وجود شکایت شاکی یا مدعی خصوصی ، اعلام جرم توسط هر یک از ضابطان قضایی ، مقامات رسمی یا افراد موثق ، اظهار یا اقرار خود متهم ، وقوع یکی از جرایم مشهود و یا اطلاع یافتن دادستان از وقوع جرایم به هر طریقی ، سبب می شود که دادستان ، اقدام به تعقیب مجرم نماید . البته ، در صورتی که بزه دیده مجنون یا صغیر بوده و یا ولی یا قیم بزه دیده ، قادر به شکایت از جرم نباشند ، دادستان موظف به تعقیب جرم است .

از جمله اختیارات دادستان ، این است که هر زمان بخواهد ، می تواند پرونده را مطالعه نموده و تکمیل تحقیقات را درخواست نماید و بازپرس ، موظف است طبق نظر دادستان ، اقدام به تکمیل تحقیقات نماید . همچنین ، دادستان این اختیار را دارد که تعلیمات لازم را به بازپرس و دادیار بدهد و در هر صورت ، دادیار موظف به اطاعت از دادستان است .

یکی دیگر از وظایف دادستان ، صدور کیفرخواست می باشد . در صورتی که بازپرس ، تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم را آغاز کرده و ادله ای قوی مبنی بر ارتکاب جرم توسط متهم وجود داشته باشد ، قراری تحت عنوان قرار جلب به دادرسی صادر نموده و سپس ، پرونده را برای صدور کیفرخواست ، به دادستان ارسال می کنند تا دادستان ، کیفرخواست صادر کرده و آن را به قاضی دادگاه ارجاع دهد تا رای صادر شود .

در مورد صدور سایر قرارهای نهایی دادسرا که توسط بازپرس صادر می شود ، از قبیل قرار منع تعقیب ، موقوفی تعقیب و توقف تحقیقات نیز ، اظهارنظر نهایی ، از وظایف دادستان است و به عبارت دیگر ، دادستان باید با این قرارها ، موافق باشد ؛ در غیر این صورت ، اگر دادستان با نظر بازپرس مخالف بوده و بازپرس نظر وی را نپذیرد ، تعیین تکلیف موضوع ، به عهده قاضی دادگاه است . لازم به ذکر است که اگر جرم ارتکابی ، در صلاحیت دادگاه کیفری یک باشد ، دادستان یا نماینده دادستان ، موظف هستند که در دادگاه حضور داشته و از کیفرخواست صادره ، دفاع نمایند .

تفاوت دادگاه و دادسرا

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص فرق قاضی با دادستان در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی کارشناس رسمی دادگستری نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی کارشناس رسمی دادگستری به سوالات شما عزیزان پیرامون فرق قاضی با دادستان پاسخ دهند .

سوالات متداول

1- قاضی کیست و چه وظیفه ای دارد ؟

بر اساس شرع و قانون قاضی به شخصی گفته می شود که در دعاوی حقوقی و کیفری اقدام به رسیدگی به پرونده نموده و حکم صادر کرده و فصل خصومت می کند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .

2- دادستان کیست و چه وظایفی دارد ؟

بر اساس قانون دادستان ریاست دادسرا را به عهده داشته و اصلی ترین وظیفه وی حمایت از حقوق عامه مردم در مقابل جرایم ارتکابی است و در این راستا برای متهمین کیفرخواست صادر می کند که شرح کامل این موضوع در متن مقاله ذکر شده است .

3- فرق قاضی و دادستان چیست ؟

فرق قاضی و دادستان این است که دادستان صلاحیت صدور رای نداشته و صرفا پس از تحقیقات مقدماتی علیه متهم کیفرخواست صادر و پرونده را به دادگاه ارجاع می دهد تا قاضی حکم پرونده را صادر کند که جزئیات این مطلب در متن مقاله درج شده است .

برای مشاوره فرق قاضی با دادستان

برای مشاوره فرق قاضی با دادستان